صفحه ٣٤٣

الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ»؛ «1» اى مؤمنين چون براى نماز جمعه ندا داده شد، به سوى ذكر خدا بشتابيد و داد و ستد را واگذاريد، كه اين براى شما بهتر است. بعد مى فرمايد: «وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا» در آن فرصتْ بسيار ياد خدا كنيد. طبق مستحباتى كه دين براى آن روز تعيين فرموده معلوم مى شود بايد در آن فرصت در جهت تعالى روح نهايت استفاده را نمود. براى شب جمعه يك سلسله دستور و اذكار توصيه مى فرمايد، ظهر جمعه توصيه به اقامه نماز جمعه دارد، عصرش دعاهاى خيلى خوبى را توصيه مى فرمايد، چون اين روز يك فراغتى است براى زهد بيشتر نسبت به دنيا و ارتباط با عالم معنا. بعضى ها هم مى گويند چه كار كنيم جمعه بى كاريم. اين ها دائم بايد به كارى از كارهاى دنيا مشغول باشند، نمى توانند اين ذهن را بالا ببرند و لذا مجبورند آن را در سايه ها مشغول كنند، مى گويند: امروز جمعه است، چه كار كنيم، هيچ كارى هم كه نيست، بالأخره به بهانه اى يك كارى براى خود مى تراشند تا از شرّ فراغت آن روز راحت شوند. هركس در هر سنى يك طور براى خود كار مى سازد، بنده در سنى هستم كه بيشتر چوبِ از بين بردن فراغت هايم را دارم مى خورم. به بعضى از دانشجويان عرض مى كنم مشكل اين است كه شما اكنون خود را مى بينيد ولى من مى بينم شما از 35 سالگى به بعد با خلأهايى روبه رو مى شويد كه اگر حالا براى خود فكرى نكنيد آن خلأها شما را از پا درمى آورد. و اين فراغت ها را براى به دست آوردن كمالاتى قرار داده اند كه به كمك آن ها مى توانيد در آينده ادامه حيات دهيد و با خلأهاى روحى روبه رو نگرديد.
حال با اين ديد دوباره به توصيه حضرت توجه كنيد كه مى فرمايند: «سَاهِلِ الدَّهْرَ»؛ روزگار را آسان بگير، «مَا ذَلَّ لَكَ قَعُودُه»؛ در شرايطى كه براى تو آرام است و مى توانى امورات خود را به راحتى بگذرانى. يعنى وقتى كه زندگى براى تو رام است همان طور كه هست آن را بپذير،  «وَ لَا تُخَاطِرْ بِشَيْ ءٍ رَجَاءَ أَكْثَرَ مِنْهُ»؛ و خود را براى توسعه افراطى به مخاطرات و مشغله ها نينداز، آخر ما در اين دنيا آمده ايم براى اين كه چيزى غير از آنچه هستيم بشويم، تا بتوانيم در مقام انس ابدى با خداوند قرار گيريم. گفت:

         پر گشاده روح بالا، بال ها             تن زده اندر زمين چنگال ها

زمينِ بيشترداشتن كه ادامه همان بودن قبلى است، متعالى شدن روح كو؟ مى گويد اگر اموراتت مى گذرد، به خود سخت نگير، به فكر بيشترداشتن نباش، اين كه اموراتت به راحتى