صفحه ١١٦

به جایى برسد که گویا خدا را مى بیند، یعنى او را با چشم دل مشاهده مى کند و در قیامت چنین حالتى براى انسان پدید مى آید.
این حقیقت را مى توانیم در سخنان على بن ابى طالب (علیه السلام) مشاهده کنیم، آنجا که در پاسخ «ذعلب یمانى» مى فرماید: «اَفَأعبُدُ ما لا اَرَى؛ آیا خدایى را که نبینم پرستش کنم»؟!
و هنگامى که او توضیح بیشتر خواست امام افزود: «لا تُدرِکُهُ الْعُیون بِمُشاهَدَةِ الْعِیانِ وَلکِنْ تُدْرِکُهُ الْقُلوب بِحَقائِقِ الإیمانِ؛ چشم هاى ظاهر او را مشاهده نمى کنند؛ بلکه قلب ها به وسیله نور ایمان او را درک مى نمایند».(1) از این نمونه تعبیرات در گفتار پیشوایان دینى ما و دعاهایى که به ما تعلیم داده اند فراوان به چشم مى خورد.

آیا «صبر» به معنى روزه است؟
همان گونه که در بالا اشاره شد، در پاره اى از احادیث، «صبر» به معنى «روزه» آمده است و بعید نیست که این تفسیر از قبیل ذکر مصداق روشن براى یک مفهوم کلى باشد، زیرا «صبر» به معنى هرگونه استقامت است و روزه که مقاومت دربرابر هوس هاى سرکش مى باشد یکى از موارد روشن آن محسوب مى شود. بنابراین، آیه مزبور در عین اینکه روزه را شامل مى شود اختصاصى به آن نخواهد داشت.

صبر و شکیبایى، ایمان، سرمایه امامت(2)
در آیات 23 تا 25 سوره سجده مى خوانیم: (وَلَقَدْ آتَیْنَا مُوسَى الْکِتَابَ فَلا تَکُن