صفحه ٢٨٠

سکوت آن ها دربرابر مفاسد، مفهوم صحیحى ندارد، مگر اینکه در برنامه خود تجدیدنظر کنند.
هـ) على (علیه السلام) مى فرماید: «وَ ما أعمالُ الْبِرِّ کُلُّها وَالجِهادُ فِی سَبیلِ اللهِ عِندَ الأمرِ بِالمَعروفِ وَالنَّهیِ عَنِ المُنکَرِ إِلّا کَنَفثَةٍ فی بَحرٍ لُجِّىٍّ؛ تمام کارهاى نیک و حتى جهاد در راه خدا دربرابر امر به معروف و نهى از منکر چون آب دهان است دربرابر دریاى پهناور».(1)
این همه تأکیدات براى آن است که این دو وظیفه بزرگ درحقیقت ضامن اجراى بقیه وظایف فردى و اجتماعى است و در حکم روح و جان آن هاست و با تعطیل شدن آن ها تمام احکام و اصول اخلاقى، ارزش خود را از دست خواهد داد.

4. آیا امر به معروف موجب سلب آزادى است؟
در پاسخ این سؤال باید گفت: با اینکه بدون شک، زندگانى دسته جمعى براى افراد بشر فواید و برکات فراوانى دارد و حتّى این نوع مزایا انسان را به زندگانى اجتماعى وادار کرده است، ولى درمقابل آن محدودیت هایى نیز براى او به بار مى آورد، و چون دربرابر فواید بى شمار زندگى دسته جمعى ضرر این نوع محدودیت ها جزئى و ناچیز است، بشر از روز اول تن به زندگى اجتماعى داده و محدودیت ها را پذیرفته و از آنجا که در زندگى اجتماعى سرنوشت افراد به هم مربوط و در یکدیگر اثرگذار است، نظارت بر اعمال دیگران، حق طبیعى و خاصیّت زندگى دسته جمعى است، همان گونه که این مطلب به طرز جالبى در حدیثى که پیش تر از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل کردیم آمده است. بنابراین انجام این فریضه نه تنها با آزادى هاى فردى مخالف نیست، بلکه وظیفه اى است که افراد درمقابل یکدیگر دارند.