هوى پرستان لجوج با علم و آگاهى از طریق هدایت، راه ضلالت را پیش مى گیرند، چراکه علم و دانش همیشه با هدایت همراه نیست و ضلالت نیز همیشه همراه جهل نمى باشد.
علمى مایه هدایت است که انسان به لوازم آن ملتزم باشد و همراه آن گام بردارد، تا به سرمنزل مقصود برسد، چنان که قرآن درباره گروهى از کفار لجوج مى گوید: (وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَیْقَنَتْهَا أَنفُسُهُمْ)؛(1) «و آن را از روى ظلم و تکبر انکار کردند در حالى که در دل به آن یقین داشتند».(2)
ولى تفسیر اوّل با توجه به اینکه مرجع ضمیرها در آیه خداوند است مناسب تر است، زیرا مى فرماید: خدا او را گمراه کرده و بر گوش و قلبش مهر زده است.
از آنچه گفتیم به خوبى روشن مى شود که در آیه هیچ نشانه اى از مذهب جبر نیست، بلکه تأکیدى است بر اصل اختیار و تعیین سرنوشت انسان به دست خود.(3)
نکته ها:
1. خطرناک ترین بت ها بت هواى نفس است
در حدیث خواندیم که نزد خداوند، مبغوض ترین معبودى که پرستش شده، بت هوى و هوس است. در این سخن هیچ گونه مبالغه نیست، چراکه بت هاى معمولى موجوداتى بى خاصیت اند، ولى بت هوى و هوس، اغواکننده و سوق دهنده به سوى انواع گناه و انحراف است. به طور کلى مى توان گفت که این بت خصوصیاتى دارد که آن را مستحق نام «منفورترین بت ها» کرده است، از جمله این که زشتى ها را در نظر انسان زینت مى دهد، تا آنجا که انسان به اعمال