البته مستجاب نشدن بعضى از دعاها علل و عوامل دیگرى نیز دارد، ازجمله اینکه بسیار مى شود که انسان در تشخیص مصالح و مفاسد خود به اشتباه مى افتد، گاه با تمام وجودش چیزى را از خدا مى خواهد که به هیچ وجه صلاح او نیست، حتى ممکن است خود او بعداً به چنین امرى واقف شود. این درست به این مى ماند که گاهى بیمار یا کودک، غذاهاى رنگینى از پرستاران خود مى طلبد که اگر به خواسته او عمل کنند بیمارى اش افزون مى شود و یا حتى جان او به خطر مى افتد، در این گونه موارد خداوند رحیم و مهربان دعا را مستجاب نمى کند و براى آخرت او ذخیره مى سازد.
به علاوه، استجابت دعا شرایطى دارد که در آیات قرآن و روایات اسلامى آمده است و در جلد اول همین تفسیر (تفسیر نمونه) به طور مشروح درباره آن بحث کرده ایم (سوره بقره، آیه 186).
موانع استجابت دعا
در بعضى از روایات، گناهان متعددى به عنوان موانع استجابت دعا ذکر شده، ازجمله: سوء نیت، نفاق، تأخیر نماز از وقت، بدزبانى، غذاى حرام، و ترک صدقه و انفاق در راه خدا.(1)
این سخن را با حدیثى پرمعنى از امام صادق (علیه السلام) پایان مى دهیم: مرحوم «طبرسى» در احتجاج از آن حضرت چنین نقل مى کند: «إنَّهُ سُئِلَ أَلَیسَ یَقُولُ اللّهُ ادعُونِى أَستَجِب لَکُم؟ وَقَد نَرَى المُضطَرَّ یَدعُوهُ وَلا یُجابُ لَهُ، وَالمَظلُومَ یَستَنصِرُهُ عَلى عَدُوِّهِ فَلا یَنصُرُهُ، قالَ وَیحَکِ! ما یَدعُوهُ أحَدٌ إلاَّ استَجابَ لَهُ، أمّا الظّالِمُ فَدُعائُهُ مَردُودٌ إلى أن یَتُوبَ، وَأمّا المُحِقُّ فَإذا دَعا استَجابَ لَهُ وَصَرَفَ عَنهُ البَلاءَ مِن حَیثُ لایَعلَمُهُ، أوِ ادَّخَرَ لَهُ ثَواباً جَزیلاً لِیَومِ حاجَتِهِ إلَیهِ، وَإن لَم یَکُنِ الاَمرُ الَّذِى سَئَلَ العَبدُ