صفحه ٢٢٣

جمله (لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ)؛ «باشد که پرهیزکار شوید» نیز اشاره به همین حقیقت است.

«سیاحت» به معناى روزه است(1)
در آیه 112 سوره توبه مى خوانیم: (التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ السَّائِحُونَ...)؛ «توبه کنندگان و عبادت کنندگان، و سپاس گویان و جهادگران...». (السائحون) یعنى آن ها از یک کانون عبادت و پرستش به کانون دیگرى رفت و آمد دارند.
بنابراین، برنامه هاى خودسازى آنان در پرتو عبادت، در محیط محدودى خلاصه نمى شود و به افق خاصى تعلق ندارد، بلکه همه جا کانون عبودیت پروردگار و خودسازى و تربیت براى آن هاست، و هر کجا درسى در این زمینه باشد طالب آن اند.
«سائح» در اصل از ماده «سیح» و «سیاحت» به معنى جریان و استمرار گرفته شده و درباره اینکه منظور از «سائح» در آیه فوق چه نوع سیاحت و جریان و استمرارى است، میان مفسران گفتگوست؛ بعضى ـ همان گونه که در بالا گفتیم ـ آن را به معنى سیر میان کانون هاى عبادت گرفته اند. در حدیثى از پیامبر (صلی الله علیه و آله) مى خوانیم: «سیاحة امتى فى المساجد»: «سیاحت امت من در مساجد است».(2)
بعضى دیگر «سائح» را به معنى «صائم» (روزه دار) گرفته اند، زیرا روزه، کارى مستمر در سراسر روز است. در حدیث دیگرى مى خوانیم که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «إنَّ السّائِحینَ هُمُ الصّائِمُونَ؛ سائحان روزه داران اند».(3)