با جهل بشر دین رابطه دارد. قرآن مجید بر ضد این ادّعا در موارد مختلف تأکید مى کند که علم و ایمان همه جا با هم هستند، ایمان عمیق و پابرجا جز در سایه علم ممکن نیست و علم نیز در مراحل عالى تر و بالاتر، از ایمان کمک مى گیرد.
ایمان همراه با عمل(1)
در بیشتر آیات قرآن، ایمان و عمل صالح با هم آمده و گویا این دو همیشه همراه یکدیگرند و از هم جدا نخواهند شد، و به راستى نیز چنین است، زیرا ایمان و عمل مکمّل یکدیگرند، چنان که در قرآن مى خوانیم: (رَّسُولاً یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیَاتِ اللَّهِ مُبَیِّنَاتٍ لِّیُخْرِجَ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ اِلَى النُّورِ وَمَن یُؤْمِن بِاللَّهِ وَیَعْمَلْ صَالِحاً یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الاَْنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَداً)؛ «پیامبرى (به سوى شما فرستاده) که آیات روشن خدا را بر شما تلاوت مى کند تا کسانى را که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده اند، از تاریکى ها به سوى نور خارج سازد! و هر کس به خدا ایمان آورده و اعمال صالح انجام دهد، او را در باغ هایى بهشتى وارد مى کند که از پاى درختانش نهرها جارى است...».(2)
همان طور که ملاحظه مى کنید، در این آیه دو بار ایمان و عمل صالح با هم آورده شده است. در آیه اى دیگر نیز چنین آمده است: (وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُم فِی الْأَرْضِ)(3) «خداوند به کسانى از شما که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام داده است که به یقین، خلافت روى زمین را به آنان خواهد داد». در این آیه نیز ایمان و عمل صالح با هم ذکر شده، که براى تکامل بشر، هم ایمان لازم است و هم عمل صالح. و این که در برخى از آیات، ایمان،