صفحه ٤٤٥

در اینجا این سؤال پیش مى آید که ظاهر بعضى از آیات قرآن این است که همه مردم در قیامت «بینا» هستند و به آن ها گفته مى شود: نامه اعمالتان را بخوانید (اقْرَأْ کَتَابَکَ...)(1) یا اینکه گنهکاران آتش جهنم را با چشم خود مى بینند (وَرَأَى الْمُجْرِمُونَ النَّارَ...)(2) این تعبیرات با نابینا بودن گروهى از انسان ها چگونه سازگار است؟
بعضى از مفسران بزرگ گفته اند: وضع آن جهان با این جهان متفاوت است، چه بسا افرادى نسبت به مشاهده بعضى از امور بینا هستند و از مشاهده بعضى دیگر نابینا! و به نقل مرحوم طبرسى از بعضى از مفسران: «أعمى عَن جَهاتِ الخَیرِ لا یَهتَدى لِشَىءٍ مِنها؛ آن ها دربرابر آنچه خیر و سعادت و نعمت است نابینا هستند و دربرابر آنچه عذاب و شر و مایه حسرت و بدبختى است بینا مى باشند» چراکه نظام آن جهان با نظام این جهان متفاوت است.
این احتمال نیز وجود دارد که آن ها در پاره اى از منازل و مواقف نابینا هستند و در پاره اى بینا مى شوند.
همچنین منظور از فراموش شدن مجرمان در جهان دیگر این نیست که خداوند آن ها را فراموش مى کند، بلکه روشن است که منظور، معامله فراموشى کردن با آن هاست، همان گونه که در تعبیرات روزمره خود داریم که اگر کسى به دیگرى بى اعتنایى کرد مى گوید: چرا ما را فراموش کردى؟

3. اسراف در گناه
جالب اینکه در آیات فوق این مجازات هاى دردناک براى افرادى ذکر شده که اسراف مى کنند و ایمان به آیات خدا نمى آورند.