صفحه ٣٦٥

نکات تربیتى در داستان یوسف (علیه السلام)(1)
1. جهاد با نفس

مى دانیم که در اسلام، برترین جهاد، جهاد با نفس است، که در حدیث معروف پیامبر (صلی الله علیه و آله) «جهاد اکبر» خوانده شده، یعنى برتر از جهاد با دشمن که «جهاد اصغر» نام دارد. اصولاً تا جهاد اکبر به معنى واقعى در انسان پیاده نشود در جهاد با دشمن پیروز نخواهد شد. در قرآن مجید صحنه هاى مختلفى از میدان جهاد اکبر پیامبران و سایر اولیاى خدا ترسیم شده است، که سرگذشت یوسف (علیه السلام) و داستان عشق آتشین همسر عزیز مصر به او یکى از مهم ترین آن هاست، گرچه قرآن مجید به دلیل اختصار، تمام زوایاى آن را تشریح نکرده، ولى با یک جمله کوتاه (وَهَمَّ بِهَا لَوْلا أَن رَّأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ) شدت این طوفان را بیان کرده است. یوسف (علیه السلام) از میدان این مبارزه روسفید درآمد، به سه دلیل: نخست اینکه خود را به خدا سپرد و به لطف او پناه برد (قال معاذالله). دوم اینکه نمک شناسى نسبت به عزیز مصر که در خانه او زندگى مى کرد، و یا توجه به نعمت هاى بى پایان خداوند که او را از قعر چاه وحشتناک به محیط امن و آرامى رسانید، وى را بر آن داشت که به گذشته و آینده خویش بیشتر بیندیشد و تسلیم طوفان هاى زودگذر نشود، سوم اینکه خودسازى یوسف (علیه السلام) و بندگى همراه با اخلاص او که از جمله (اِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِینَ) استفاده مى شود به او نیرو