صفحه ٣٥٥

حسرت زده در قیامت است، مفسران دو تفسیر ذکر کرده اند و هر دو با معنى آیه متناسب است، ولى گفتار خدا بودن تناسب بیشترى دارد.

نکته: نقش دوست در سرنوشت انسان
بدون شک، عامل سازنده شخصیّت انسان ـ بعد از اراده و خواست و تصمیم او ـ امور مختلفى است که از اهم آن ها همنشین و دوست و معاشر است، چراکه انسان خواه و ناخواه تأثیرپذیر است و بخش مهمى از افکار و صفات اخلاقى خود را از دوستانش مى گیرد. این حقیقت، هم از نظر علمى و هم از راه تجربه و مشاهدات حسى به ثبوت رسیده است. این تأثیرپذیرى از نظر منطق اسلام تا حدّى است که در روایات اسلامى از پیامبر خدا حضرت سلیمان (علیه السلام) چنین نقل شده است: «لا تَحکُموا عَلى رَجُلٍ بِشَىءٍ حَتّى تَنظُروا إلى مَن یُصاحِبُ، فإنَّما یُعرَفُ الرَّجُلُ بِأشکالِهِ وَأقرانِهِ وَیُنسَبُ إلى أصحابِهِ وَأخدانِهِ؛ درباره کسى قضاوت نکنید تا به دوستانش نظر بیفکنید، چراکه انسان از دوستان و یاران و رفقایش شناخته مى شود».(1)
امام امیرالمؤمنین على بن ابى طالب (علیه السلام) در گفتار گویاى خود مى فرماید: «فَمَنِ اشْتَبَهَ عَلَیکُم أمرُهُ وَلَم تَعرِفوا دینَهُ، فَانظُروا إلى خُلَطائِهِ، فَإن کانوا أهلَ دینِ اللَّهِ فَهُوَ عَلى دینِ اللَّهِ، وَإن کانوا عَلى غَیرِ دینِ اللَّهِ فَلا حَظَّ لَهُ مِن دینِ اللَّهِ؛ هرگاه وضع کسى بر شما مشتبه شد و دین او را نشناختید به دوستانش نظر کنید، اگر اهل دین و آیین خدا باشند او نیز پیرو آیین خداست، و اگر بر آیین خدا نباشند او نیز بهره اى از آیین حق ندارد».(2)