مى کند و دنیا را در نظر انسان کوچک مى سازد، و این است معنى سخنى که پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرموده است: یک ساعت فکر کردن از یک سال عبادت بهتر است».(1)
البته منظور، بیان یکى از مصداق هاى روشن تفکر است، نه اینکه موضوع تفکر منحصر به آن باشد.
روح «ذکر» فکر است(2)
جمله (وَذَکَرُوا اللَّهَ کَثِیرا) اشاره به یاد خداست دربرابر این همه نعمت هایى که به انسان ارزانى داشته، و بعضى «ذکر» را در اینجا به معنى «فکر» تفسیر کرده اند، آن چنان که در حدیث آمده است: «تَفَکُّرُ ساعَةٍ خَیرٌ مِن عِبادَةِ سَنَةٍ؛ یک ساعت اندیشیدن از یک سال عبادت بهتر است».(3) بعضى نیز آن را به مسأله توجه به خدا در بازارها و هنگام معاملات و عدم انحراف از اصول حق و عدالت، تفسیر کرده اند.
ولى روشن است که آیه مفهوم گسترده اى دارد که همه این ها را دربر مى گیرد، و این نیز مسلم است که روح «ذکر» «فکر» است و ذکر بى فکر لقلقه زبانى بیش نیست و آنچه مایه فلاح و رستگارى است همان ذکر آمیخته با تفکر در جمیع حالات است. اصولاً ادامه «ذکر» سبب مى شود که یاد خدا در اعماق جان انسان رسوخ کند و ریشه هاى غفلت و بى خبرى را که عامل اصلى هرگونه گناه است بسوزاند و انسان را در مسیر فلاح و رستگارى قرار دهد و حقیقت (لَّعَلَّکُمْ تُفْلَحُونَ) حاصل شود.
یقین و مراحل آن(4)
«یقین» نقطه مقابل شک است ـ همان گونه که علم، نقطه مقابل جهل است ـ