در آیه گذشته تنها سخن از عداوت «بعضى» از همسران و فرزندان با انسان بود که او را از راه اطاعت خدا منحرف ساخته، به گناه، و گاهى به کفر مى کشانند، ولى در اینجا سخن از «همه » فرزندان و اموال است که وسیله آزمایش انسان اند.
درواقع خداوند براى تربیت انسان، پى در پى او را در کوره هاى داغ امتحان قرار مى دهد و با امور مختلفى او را مى آزماید، اما این دو (اموال و فرزندان) مهم ترین وسایل امتحان او را تشکیل مى دهند، چراکه جاذبه اموال از یک سو و عشق و علاقه به فرزندان از سوى دیگر، چنان کشش نیرومندى در انسان ایجاد مى کند که در مواردى که رضاى خدا از رضاى آن ها جدا مى شود، انسان سخت در فشار قرار مى گیرد.
تعبیر به «انما» که معمولاً براى حصر آورده مى شود نشان مى دهد که این دو موضوع، بیش از هر چیز دیگر وسیله امتحان است، به همین دلیل در روایتى از امیرمؤمنان على (علیه السلام) مى خوانیم که فرمود:
«لا یَقُولَنَّ أحَدُکُم: «اللّهُمَّ إنّی أعوذُ بِکَ مِنَ الفِتنَةِ» لاِنَّهُ لَیسَ أحَدٌ إلّا وَ هُوَ مُشتَمِلٌ عَلى فِتنَةٍ، وَلـکِن مَنِ استَعاذَ فَلیَستَعِذ مِن مُضِلّاتِ الفِتَنِ، فَإنَّ اللّهَ سُبحانَهُ یَقولُ: (وَاعلَمُوا إنَّما أموالُکُم وَ أولادُکُم فِتنَةٌ)؛ هیچ کس از شما نگوید: خداوندا! به تو پناه مى برم از امتحان و آزمایش، چراکه هرکسى وسیله آزمایش دارد (و حداقل، مال و فرزندى دارد و اصولاً طبیعت زندگى دنیا، طبیعت آزمایش و بوته امتحان است). کسى که مى خواهد به خدا پناه برد، از امتحانات گمراه کننده پناه برد چراکه خداوند مى گوید: «بدانید اموال و اولاد شما وسیله آزمون است».(1)
همین معنى با مختصر تفاوتى در آیه 28 سوره انفال دیده مى شود (آنچه در ذیل کلام امیرمؤمنان على (علیه السلام) و روایت فوق ذکر شده تعبیرى است که در سوره انفال آمده است).
تعلیم و تربیت در تفسیر نمونه ج1
بخش دوم: تربیت و سازندگى/ نظام خانواده