صفحه ٤٠٠

اهمیت و ضرورت تشویق و مجازات
اصولاً مسأله تشویق و تهدید که در لسان قرآن به عنوان «بشارت» و «انذار» آمده است اساس همه تربیت هاى اخلاقى و اجتماعى است و اختصاص به مسائل مذهبى ندارد. انسان، هم باید دربرابر انجام کارهاى نیک تشویق شود و هم دربرابر انجام کار بد تهدید به کیفر گردد تا خود را در مسیر اول قرار داده و از مسیر دوم بازدارد.
کسانى که تصور مى کنند تنها تشویق براى تربیت انسان (اعم از کودکان و بزرگسالان) کافى است و باید تنبیه و تهدید و کیفر را به طور کلى کنار گذاشت سخت در اشتباه اند همان طور که کسانى که پایه تربیت را تنها بر ترس و تهدید بنا مى گذارند و از جنبه هاى تشویقى غافل اند نیز گمراه و بى خبرند. این دو دسته ساختمان وجودى انسان و غرایز او را فراموش کرده اند: انسان مجموعه اى است از بیم و امید، از حب ذات و علاقه به حیات و نفرت از فنا و نیستى. انسان که مجموعه این صفات است براى تربیتش نمى توان تنها روى یک قسمت تکیه کرد، بلکه باید از هر دو سو به طرف این هدف پیشروى نمود.
نکته مهم این است که هر دو قسمت باید دقیقاً به اندازه یکدیگر باشد و زیاده روى در یکى سبب انحراف از مسیر تربیت خواهد بود.
اگر تشویق از حد بگذرد انسان را دربرابر گناه گستاخ مى کند (مانند داستان