بعضى از مفسران آن را به معنى «تصدیق عملى» یعنى انجام وظایف و ترک محرمات تفسیر کرده اند، ولى ظاهر آیه مطلق است، هم تصدیق علمى و هم عملى را شامل مى شود، ولى از آنجا که ممکن است کسى به روز جزا ایمان داشته باشد، اما خود را مشمول مجازات نشمرد، مى گوید: «آن ها هرگز خود را در امان نمى بینند»، یعنى همیشه احساس مسئولیت مى کنند، حسنات خود را ناچیز و سیئات خویش را بزرگ محسوب مى دارند. در حدیثى از امیرمؤمنان (علیه السلام) آمده است که به فرزندش نصیحت کرد و فرمود: فرزندم! «خَفِ اللّهَ خَوفاً أَنَّکَ لَو أَتَیتَهُبِحَسَناتِ أَهلِ الأرضِ لَم یَقبَلها مِنکَ، وَ ارجُ اللّهَ رَجاءً أَنَّکَ لَو أَتَیتَهُ بِسَیِّئاتِ أَهلِ الأرضِ غَفَرَها لَکَ؛ آن چنان از خدا بترس که اگر تمام حسنات مردم روز زمین را بیاورى احتمال دهى که از تو نپذیرد! وآن چنان به او امیدوار باش که اگر تمام گناهان اهل زمین را داشته باشى احتمال دهى که تو را بیامرزد».(1)
حتى خود پیامبر (صلی الله علیه و آله) مى فرمود: «لَن یُدخِلَ الجَنَّةَ أَحَداً عَمَلُهُ، قالُوا: وَ لا أَنتَ یا رَسُولَ اللّهِ؟ قالَ: وَ لا أَنَا، اِلّا أَن یَتَغَمَّدَنِى اللّهُ بِرَحمَتِهِ؛ هیچ کس با عملش وارد بهشت نمى شود. عرض کردند: حتى خود شما اى رسول خدا؟! فرمود: آرى، من هم چنین هستم، مگر آنکه رحمت خدا شامل من شود!».
الگوهاى جاویدان(2)
در آیه چهارم سوره ممتحنه مى خوانیم: (قَدْ کَانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِى اِبْرَاهِیمَ وَالَّذِینَ مَعَهُ اِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ اِنَّا بُرَاءٌ مِنکُمْ وَمِمَّا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ کَفَرْنَا بِکُمْ وَبَدَا بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمُ الْعَدَاوَةُ وَالْبَغْضَاءُ أَبَداً حَتَّى تُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَحْدَهُ اِلاَّ قَوْلَ اِبْرَاهِیمَ لاَِبِیهِ لاََسْتَغْفِرَنَّ لَکَ وَمَا أَمْلِکُ لَکَ مِنَ اللَّهِ مِن شَیْءٍ رَّبَّنَا عَلَیْکَ تَوَکَّلْنَا وَاِلَیْکَ أَنَبْنَا وَاِلَیْکَ الْمَصِیرُ)؛ «به یقین