است، اما نه به عنوان یک اصل کلى و براى آغاز کار، نخستین برنامه محبت است و ملایمت، واین همان درسى است که آیات فوق به روشنى به ما مى دهد.
جالب اینکه در بعضى از روایات مى خوانیم: حتّى موسى (علیه السلام) مأمور بود فرعون را با بهترین نامش صدا کند، شاید در دل تاریک او اثر بگذارد.
یک دستور اخلاقى براى زمان برخورد با کفار(1)
خداوند حکیم در سوره جاثیه، آیه چهاردهم یک دستور اخلاقى براى هنگام برخورد با کفار مى دهد تا بحث هاى منطقى سابق ـ قبل از این آیه ـ را به این وسیله تکمیل کند. روى سخن را به پیامبر (صلی الله علیه و آله) کرده، مى فرماید: «به مؤمنان بگو کسانى را که امید به ایام الله (روز رستاخیز) ندارند مورد عفو قرار دهند و نسبت به آن ها سخت نگیرند»؛ (قُل لِّلَّذِینَ آمَنُوا یَغْفِرُوا لِلَّذِینَ لا یَرْجُون أَیَّامَ اللَّهِ) ممکن است آن ها براثر دور بودن از مبادى ایمان و تربیت الهى برخوردهاى خشن و نامطلوب، و تعبیرات زشت و زننده اى داشته باشند، شما باید با بزرگوارى و سعه صدر با این گونه اشخاص برخورد کنید. مبادا بر لجاجت خود بیفزایند و فاصله آن ها از حق بیشتر شود! این حسن خلق و گذشت و سعه صدر، هم از فشار آن ها مى کاهد و هم ممکن است عاملى براى جذب آنان به ایمان شود.
نظیر این دستور بارها در آیات قرآن آمده است، مانند: (فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَقُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ)؛ «پس (اکنون که چنین است) از آنان روى برگردان وبگو: سلام بر شما؛ امّا به زودى خواهند دانست».(2)
اصولاً در برخورد با افراد نادان، سخت گیرى و اصرار بر مجازات، غالباً نتیجه مطلوبى ندارد و بى اعتنایى و بزرگوارى دربرابر آن ها وسیله اى براى بیدار ساختن و عاملى براى هدایت است.