صفحه ٦٩

دانشمندان و بقاى آن ها، در سخن على (علیه السلام)(1)
در آیه هفتاد سوره زخرف مى خوانیم: (ادْخُلُوا الْجَنَّةَ أَنتُمْ وَأَزْوَاجُکُمْ تُحْبَرُونَ)؛ «(به آنها خطاب مى شود:) شما و همسرانتان در نهایت شادمانى وارد بهشت شوید».
«تحبرون» از ماده «حبر» (بر وزن فکر) به معنى اثر مطلوب است و گاه به زینت و آثار شادمانى که در چهره ظاهر مى شود نیز اطلاق شده و اگر به علما «احبار» (جمع «حبر» بر وزن ابر) گفته مى شود به خاطر آثارى است که از آن ها در میان اجتماعات بشرى باقى مى ماند، چنان که امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمود: «العُلَماءُ باقُونَ ما بَقِىَ الدَّهرُ أعیانُهُم مَفقُودَةٌ وَ أمثالُهُم فى القُلُوبِ مَوجُودَةٌ؛ دانشمندان تا پایان جهان زنده اند، خود آن ها در میان نیستند اما آثارشان در قلب ها موجود است».(2)

دانشمندان به مقام عالى «خشیت» نائل می شوند(3)
براساس آیه 28 سوره فاطر که مى فرماید: (اِنَّمَا یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ) فهمیده مى شود که از میان تمام بندگان، دانشمندان اند که به مقام عالى خشیت، یعنى «ترس از مسئولیت، توأم با درک عظمت مقام پروردگار» نائل مى شوند. این حالت «خشیت» مولود سیر در آیات آفاقى و انفسى (سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِى الاْفَاقِ وَفِى أَنفُسِهِمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ)؛ «به زودى نشانه هاى خود را در اطراف عالم و در درون جانشان به آن ها نشان مى دهیم تا براى آنان آشکار شود که او حق است»(4) و آگاهى از علم و قدرت پروردگار، و هدف آفرینش است.