معارف بوک

چهار مورد از وظایف مبلّغان(1)
در قرآن کریم خداوند مى فرماید: (خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ * وَاِمَّا یَنزَغَنَّکَ مِنَ الشَّیْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ اِنَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ)؛ «(به هر حال) با عفو و مدارا رفتار کن و به کارهاى شایسته دعوت نما و از جاهلان روى بگردان (و با آنان ستیزه مکن)! و اگر وسوسه اى از شیطان به تو رسد، به خدا پناه بر! که او شنونده و داناست».(2)
در این آیات، شرایط تبلیغ و رهبرى و پیشوایى مردم به طرز بسیار جالب و فشرده اى بیان شده و با آیات گذشته نیز که به مسأله تبلیغ مشرکان اشاره داشت تناسب دارد.
در نخستین آیه مورد بحث به سه مورد از وظایف رهبران و مبلغان، به صورت خطاب به پیامبر (صلی الله علیه و آله) اشاره شده، در آغاز مى گوید: «در طرز رفتار با مردم سخت گیر مباش و با آن ها مدارا کن، عذرشان را بپذیر و بیش از آنچه قدرت دارند از آن ها مخواه» (خذ العفو). «عفو» گاهى به معنى مقدار اضافى چیزى آمده، و گاهى به معنى حدّ وسط و میانه، و گاه به معنى قبول عذر خطاکار و بخشیدن او، و گاه به معنى آسان گرفتن کارها.
قرائن آیات نشان مى دهد که آیه فوق با مسائل مالى و گرفتن مقدار اضافى از اموال مردم ـ که بعضى از مفسران گفته اند ـ ارتباط ندارد، بلکه مفهوم مناسب، همان «آسان گرفتن» و «گذشت» و «انتخاب حدّ وسط و میانه» است.(3)
بدیهى است که اگر رهبر و مبلّغ، شخص سخت گیرى باشد به زودى مردم از اطراف او پراکنده مى شوند و نفوذ خود را در قلوب از دست خواهد داد،