صفحه ٢٢٨

در هر گام با موانعى روبه روست، اگر استقامت و صبر نداشته باشد هرگز نمى تواند احقاق حق کند و عمل صالحى انجام دهد و یا ایمان خود را حفظ کند.
آرى، احقاق حق، اجراى حق، و اداى حق در جامعه جز با یک حرکت و تصمیم گیرى عمومى و استقامت و ایستادگى دربرابر موانع ممکن نیست.
«صبر» در اینجا نیز معنى وسیع و گسترده اى دارد که هم صبر در مسیر اطاعت را شامل مى شود، هم صبر دربرابر انگیزه هاى معصیت، و هم صبر دربرابر مصائب و حوادث ناگوار، و از دست دادن نیروها و سرمایه ها و ثمرات.
با توجه به آنچه درمورد این اصول چهارگانه که به حق، جامع ترین برنامه حیات و سعادت انسان هاست گفته شد روشن مى گردد که چرا در روایات آمده است که وقتى اصحاب و یاران پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به یکدیگر مى رسیدند پیش از این که از هم جدا شوند سوره «والعصر» را مى خواندند و محتواى بزرگ این سوره کوچک را یادآور مى شدند، سپس با یکدیگر خداحافظى کرده به سراغ کار خود مى رفتند.(1)

یک روش مؤثر تربیتى(2)
در قرآن مجید بسیارى از حقایق مربوط به معارف دینى و اخلاقى و اجتماعى در قالب سؤال طرح مى گردد و طرفین مسأله در اختیار شنونده گذاشته مى شود تا با فکر خود یکى را انتخاب کند، و این روش که باید آن را روش غیرمستقیم نامید، اثر فوق العاده اى در تأثیر برنامه هاى تربیتى دارد، زیرا انسان معمولاً به افکار و برداشت هاى خود از مسائل مختلف بیش از هر چیز اهمیت مى دهد. هنگامى که مسأله به صورت یک مطلب قطعى و جزمى طرح شود، گاهى در مقابل