به هر حال در پایان آیه روى سخن را به پیامبر (صلی الله علیه و آله) کرده و به عنوان دلدارى و پیشگیرى از ناراحتى فوق العاده پیامبر (صلی الله علیه و آله) از ایمان نیاوردن مشرکان مى فرماید: «ما تو را وکیل بر آن ها نساخته ایم که ملزم باشى حتماً آن ها ایمان بیاورند» وظیفه تو ابلاغ آشکار و دعوت مجدّانه به سوى حق است، اگر ایمان آوردند چه بهتر، وگرنه زیانى به تو نخواهد رسید، تو وظیفه خود را انجام داده اى.
گرچه مخاطب در این جمله شخص پیامبر (صلی الله علیه و آله) است، ولى بعید نیست ـ مانند بسیارى دیگر از خطاب هاى قرآن ـ هدف همه مؤمنان باشند، در این صورت قرینه دیگرى خواهد بود بر تفسیر دوم، چراکه قرآن مى گوید: وظیفه شما مسلمین دعوت به حق است، چه مخاطبین تان ایمان بیاورند چه نیاورند، بنابراین جوش و خروش بى حد که موجب توسل به خشونت در سخن، و هتاکى و توهین شود دلیلى ندارد.
برخورد ملایم و محبت آمیز با دشمنان(1)
براى نفوذ در قلوب مردم (هرچند افراد گمراه و بسیار آلوده باشند) نخستین دستور قرآن برخورد ملایم و همراه با مهر و عواطف انسانى است و توسل به خشونت مربوط به مراحل بعد است که برخوردهاى دوستانه اثر نگذارد.
هدف این است که مردم جذب شوند، متذکر شوند و راه را پیدا کنند یا از عواقب شوم کار بد خود بترسند (لَّعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشَى). هر مکتبى باید جاذبه داشته باشد و بى دلیل، افراد را از خود دفع نکند. سرگذشت پیامبران و ائمه دین (علیهم السلام) به خوبى نشان مى دهد که آن ها هرگز از این برنامه در تمام طول عمرشان
انحراف پیدا نکردند. آرى، ممکن است هیچ برنامه محبت آمیزى در دل سیاه بعضى اثر نگذارد و تنها راه، توسل به خشونت باشد، آن در جاى خود صحیح