معارف بوک

مى تواند بر مشکلات پیروز شود، و از سوى دیگر امدادهاى غیبى که به متوکلان نوید داده شده است به یارى او مى آید و او را از شکست و ناتوانى رهایى مى بخشد.
در حدیثى از پیامبر گرامى اسلام (صلی الله علیه و آله) آمده است که فرمود: از پیک وحى خدا، جبرئیل، پرسیدم: توکّل چیست؟ گفت: «العِلمُ بِأنَّ المَخلوقَ لا یَضُرُّ وَلا یَنفَعُ، ولایُعطی وَلا یَمنَعُ وَاستِعمالُ الیَأسِ مِنَالخَلقِ، فَإذا کانَ العَبدُ کَذلِکَ لَم یَعمَل لاِحَدٍ سِوَى اللّهِ، وَلَم یَرجُ وَلَم یَخَف سِوَى اللّهِ، وَ لَم یَطمَع فی أحَدٍ سِوَى اللّهِ فَهذا هُوَ التَّوَکُّلُ؛ حقیقت توکل این است که انسان بداند مخلوق، نه زیان مى رساند و نه نفع، نه عطا مى کند و نه منع. توکل یعنى چشم امید از خلق برداشتن (و به خالق دوختن). هنگامى که چنین شود، انسان جز براى خدا کار نمى کند، به غیر او امید ندارد، از غیر او نمى ترسد و دل به کسى جز او نمى بندد، این روح توکل است».(1)
«توکل» با این محتواى عمیق، شخصیّت تازه اى به انسان مى بخشد و در تمام اعمال او اثر مى گذارد، لذا در حدیثى مى خوانیم که پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در شب معراج از پیشگاه خداوند سؤال کرد: پروردگارا! «أىُّ الأعمالِ أفضَلُ؛ چه عملى از همه اعمال برتر است؟».
خداوند متعال فرمود: «لَیسَ شَىءٌ عِندِى أفضَلُ مِنَ التَّوَکُّلِ عَلَىَّ وَالرِّضا بِما قَسَمتُ؛ چیزى در نزد من افضل و برتر از توکل بر من، و خشنودى به آنچه قسمت کردم، نیست».(2)
بدیهى است که توکل، به این معنى، همیشه همراه با جهاد و تلاش و کوشش است، نه تنبلى و فرار از مسئولیت ها.