معارف بوک

اکنون این سؤال پیش مى آید که چنین کسانى که در حال کفر از دنیا مى روند چه زمانى توبه مى کنند که توبه آن ها پذیرفته نخواهد شد؟
بعضى احتمال داده اند که توبه آن ها در عالم دیگر پذیرفته نمى شود و بعضى احتمال داده اند که منظور از توبه در اینجا توبه بندگان نیست، بلکه «توبه خداوند» یعنى بازگشت او به عفو و رحمت است. ولى ظاهر این است که آیه هدف دیگرى را تعقیب مى کند، مى گوید: «کسانى که از گناهان خود در حال صحّت و سلامت و ایمان توبه کرده اند، ولى در حال مرگ باایمان از دنیا نرفتند، توبه هاى گذشته آن ها نیز بى اثر است».
توضیح: مى دانیم که یکى از شرایط قبولى اعمال نیک انسان «موافات بر ایمان» است، یعنى باایمان از دنیا رفتن، و کسانى که در لحظه پایان زندگى کافر باشند، اعمال گذشته آن ها (حتى اعمال نیکى که در حال ایمان انجام داده اند) طبق صریح آیات قرآن(1) حبط و نابود مى گردد و توبه هاى آنان از گناه نیز اگرچه در حال ایمان انجام شده، در چنین صورتى نابود خواهد شد.
به طور خلاصه، شرط قبولى توبه دو چیز است: نخست این که قبل از مشاهده نشانه هاى مرگ باشد و دیگر این که انسان، باایمان از دنیا برود.
همچنین از این آیه فهمیده مى شود که انسان نباید توبه را به تأخیر اندازد، زیرا ممکن است به طور ناگهانى مرگ او فرا رسد و درهاى توبه به روى او بسته شود، و جالب توجه این که تأخیر توبه که از آن به «تسویف» تعبیر مى کنند، در آیه فوق، هم ردیف «مرگ در حال کفر» قرار داده شده و این نشان دهنده اهمیتى است که قرآن براى این موضوع قائل است.