صفحه ١٦٧

سوى پروردگارشان بر آن ها نازل شده [= قرآن] برپا مى داشتند، از آسمان و زمین روزى مى خورند». و آیات دیگرى از این قبیل.
این «رابطه» تنها یک رابطه معنوى نیست، بلکه رابطه مادى روشنى نیز در این زمینه وجود دارد: کفر و بى ایمانى سرچشمه عدم احساس مسئولیت، قانون شکنى، و فراموش کردن ارزش هاى اخلاقى است و این امور سبب از میان رفتن وحدت جامعه ها، متزلزل شدن پایه هاى اعتماد و اطمینان، هدر رفتن نیروهاى انسانى و اقتصادى و به هم خوردن تعادل اجتماعى است.
بدیهى است، جامعه اى که این امور بر آن حاکم شود، به سرعت عقب نشینى مى کند و راه سقوط و نابودى را پیش خواهد گرفت.
و اگر مى بینیم جوامعى هستند که با وجود نداشتن ایمان و تقوا از پیشرفت نسبى وضع مادى برخوردارند آن را نیز باید مرهون رعایت نسبى بعضى از اصول اخلاقى بدانیم که میراث انبیاى پیشین و نتیجه زحمات رهبران الهى و دانشمندان و علما در طول قرن هاست. علاوه بر آیات فوق، در روایات اسلامى نیز روى این معنى بسیار تکیه شده است که استغفار و ترک گناه سبب فزونى روزى و بهبودى زندگى مى شود، ازجمله: در حدیثى از على (علیه السلام) آمده که فرمود: «أَکثِرِ الاِستِغفارَ تَجلِبُ الرِّزقَ؛ زیاد استغفار کن تا روزى را به سوى خود جلب کنى».(1)
در حدیث دیگرى از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) چنین نقل شده که فرمود: «مَن أَنعَمَ اللّهُ عَلَیهِ نِعمَةً فَلیَحمِدِ اللّهَ تَعالى، وَمَن اِستَبطَأَ الرِّزقَ فَلیَستَغفِرِ اللّهَ، وَمَن حَزَنَهُ أَمرٌ فَلیَقُل: لا حَولَ وَلاقُوَّةَ اِلّا بِاللّهِ؛ کسى که خداوند نعمتى به او بخشیده شکر خدا را به جا آورد، و کسى که روزى اش تأخیر کرده از خدا طلب آمرزش کند، و کسى که براثر حادثه اى غمگین شده بگوید: لا حَولَ وَلاقُوَّةَ اِلّا بِاللّهِ».(2)