معارف بوک

نمک در آب»(1) ولى از آنجا که اسلام هرگز راه بازگشت را بر کسى نمى بندد، بلکه در هر فرصتى آلودگان را تشویق به پاک سازى خویش و جبران اشتباهات گذشته مى کند، در آیه بعد مى گوید: «مگر کسانى که بعداً از این عمل توبه کنند و به اصلاح و جبران پردازند، (که خداوند آن ها را مشمول عفو و بخشش خود قرار مى دهد، چرا که) خدا غفور و رحیم است»؛ (اِلاَّ الَّذِینَ تَابُوا مِن بَعْدِ ذَلِکَ وَأَصْلَحُوا فَاِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ).
درباره اینکه این استثنا تنها از جمله (وَأُوْلَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ) است و یا به جمله (وَلا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَداً) نیز بازمى گردد، میان مفسران و دانشمندان گفتگوست. اگر به هر دو جمله بازگردد نتیجه اش این است که به وسیله توبه، هم شهادت آن ها در آینده مقبول است و هم حکم فسق در تمام زمینه ها و احکام اسلامى از آن ها برداشته مى شود.
اما اگر تنها به جمله اخیر بازگردد، حکم فسق در سایر احکام از آن ها برداشته خواهد شد، ولى شهادتشان تا پایان عمر بى اعتبار است.
البته طبق قواعدى که در «اصول فقه» پذیرفته شده استثناهایى که بعد از دو یا چند جمله مى آیند به جمله آخر مى خورد، مگر اینکه قرائنى در دست باشد که جمله هاى قبل نیز مشمول استثناست، و اتفاقاً در محل بحث چنین قرینه اى موجود است، زیرا هنگامى که به وسیله توبه حکم فسق برداشته شود دلیلى ندارد که شهادت پذیرفته نگردد، چراکه عدم قبول شهادت به خاطر فسق است، کسى که توبه کرده و دوباره به صفت عدالت را به دست آورده از آن برکنار مى باشد.
در روایات متعددى نیز که از منابع اهل بیت (علیهم السلام) رسیده روى این معنى تأکید شده است، تا آنجا که امام صادق (علیه السلام) بعد از تصریح به قبول شهادت چنین افرادى که توبه کرده اند از شخص سؤال کننده مى پرسد: «فقهایى که نزد شما