معارف بوک

مى فرماید: (وَلَنُذِیقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الاَْدْنَى دُونَ الْعَذَابِ الاَْکْبَرِ لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ). بدون شک، «عذاب ادنى» معنى گسترده اى دارد که غالب احتمالاتى را که مفسران به طور جداگانه در تفسیر آن نوشته اند دربر مى گیرد، ازجمله مصائب و درد و رنج ها، یا قحطى و خشکسالى شدید هفت ساله اى که مشرکان در مکه به آن گرفتار شدند، تا آنجا که مجبور گشتند از لاشه مردارها تغذیه کنند! یا ضربه شدیدى که بر پیکر آن ها در جنگ «بدر» وارد شد، و مانند این ها.
اما اینکه بعضى احتمال داده اند منظور «عذاب قبر» یا «مجازات در رجعت» است، صحیح به نظر نمى رسد، زیرا با جمله (لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ)؛ (شاید از اعمال خود بازگردند) سازگار نیست.
البته باید به این نکته توجه داشت که در این دنیا نیز عذاب هایى وجود دارد که هنگام نزول آن درهاى توبه بسته مى شود وآن «عذاب استیصال» است، یعنى مجازات هایى که براى نابودى اقوام سرکش هنگامى که هیچ کدام از عوامل بیدارى در آن ها مؤثر نگردد نازل مى شود، و طبعاً این گونه عذاب نیز از موضوع بحث آیه خارج است.
و اما «عذاب اکبر» به معنى عذاب روز قیامت است که از هر مجازاتى بزرگ تر و دردناک تر است.
اینکه چرا «ادنى» (نزدیک تر) دربرابر «اکبر» (بزرگ تر) قرار گرفته، در حالى که یا باید «ادنى» درمقابل «ابعد» (دورتر) قرار گیرد یا «اصغر» درمقابل «اکبر»، نکته اى دارد که بعضى از مفسران به آن اشاره کرده اند وآن اینکه عذاب دنیا داراى دو وصف است: «کوچک بودن» و «نزدیک بودن» و هنگام تهدید مناسب نیست که روى کوچک بودن آن تکیه شود، بلکه باید روى نزدیک بودنش تکیه کرد.
عذاب آخرت نیز دو وصف دارد: «دور بودن» و «بزرگ بودن» و درمورد آن نیز مناسب این است که روى «بزرگ بودنش» تکیه شود نه «دور بودنش». تعبیر