صفحه ٣٨٦

و شکر زحمات آن ها که مقدمه اى است براى شکر پروردگار شروع مى کند، مى فرماید: «ما انسان را توصیه کردیم که درباره پدر و مادرش نیکى کند».
«وصیت» و «توصیه» به معنى مطلق سفارش است و مفهوم آن منحصر به سفارش هاى مربوط به بعد از مرگ نیست، لذا جمعى در اینجا آن را به معنى «امر و دستور و فرمان» تفسیر کرده اند. سپس به دلیل لزوم حق شناسى دربرابر مادر پرداخته مى گوید:
«مادر، او را با اکراه و ناراحتى حمل مى کند و با ناراحتى بر زمین مى گذارد، و دوران حمل و از شیر بازگرفتنش سى ماه است».
«مادر» در طول این سى ماه بزرگ ترین ایثار و فداکارى را درمورد فرزندش انجام مى دهد. از نخستین روزهاى انعقاد نطفه حالت مادر دگرگون مى شود و ناراحتى ها پشت سر یکدیگر مى آید، حالتى که «ویار» نامیده مى شود و یکى از سخت ترین حالات مادر است روى مى دهد و پزشکان مى گویند: این حالت براثر کمبودهایى است که در جسم مادر به خاطر ایثار به فرزند رخ مى دهد.
هرقدر جنین رشد و نمو بیشتر مى کند مواد بیشترى از شیره جان مادر مى گیرد و حتى روى استخوان هاى او و اعصابش اثر مى گذارد، گاهى خواب و خوراک و استراحت و آرامش را از او مى گیرد و در آخر دوران حمل، راه رفتن و حتى نشست و برخاست براى مادر مشکل مى شود، اما با صبر و حوصله تمام و به عشق فرزندى که به زودى چشم به دنیا مى گشاید و به روى مادر لبخند مى زند تمام این ناملایمات را تحمل مى کند.(1)
زمان وضع حمل فرامى رسد، که یکى از سخت ترین لحظات زندگى مادر است تا آنجا که گاه مادر جان خود را بر سر فرزند از دست مى دهد.