صفحه ٣٣٧

این برنامه اى است که باید از نخستین سنگ بناى خانواده، یعنى از مقدمات ازدواج، و سپس نخستین لحظه تولد فرزند آغاز گردد و در تمام مراحل با برنامه ریزى صحیح و با نهایت دقت تعقیب شود.
به تعبیر دیگر: حق زن و فرزند، تنها با تأمین هزینه زندگى و مسکن و تغذیه آن ها حاصل نمى شود، مهم تر از آن، تغذیه روح و جان آن ها و به کار گرفتن اصول تعلیم و تربیت صحیح است. قابل توجه اینکه تعبیر به «قوا» (نگاه دارید) اشاره به این است که اگر آن ها را به حال خود رها کنید خواه ناخواه به سوى آتش دوزخ پیش مى روند، شما هستید که باید آن ها را از سقوط در آتش دوزخ حفظ کنید.
«وقود» (بر وزن کبود) به معنى «آتش گیره» یعنى ماده قابل اشتعال مانند «هیزم» است (نه به معنى «آتش زنه» مانند کبریت، چراکه عرب آن را «زناد» مى گوید).
بنابراین، آتش دوزخ مانند آتش هاى این جهان نیست، شعله هاى آن از درون وجود خود انسان ها زبانه مى کشد! و از درون سنگ ها! نه فقط سنگ هاى گوگردى که بعضى از مفسران اشاره کرده اند، بلکه همه انواع سنگ ها، چون لفظ آیه مطلق است، و امروز مى دانیم که هر قطعه از سنگ ها مرکب از میلیاردها میلیارد دانه اتم است که اگر نیروى ذخیره درون آن ها آزاد شود چنان آتشى برپا مى کند که باور کردنى نیست.
بعضى از مفسران، «حجارة» را در اینجا به بت هایى تفسیر کرده اند که از سنگ ساخته مى شد و مورد پرستش مشرکان بود. سپس مى افزاید: فرشتگانى بر این آتش گمارده شده که خشن و سخت گیرند و هرگز از فرمان خدا سرپیچى نمى کنند و هر دستورى به آن ها دهد بدون چون و چرا اجرا مى نمایند.
بنابراین نه راه گریزى وجود دارد و نه گریه و التماس و جزع و فزع مؤثر است. روشن است که هر مأمورى براى کارى گمارده شود باید روحیاتى متناسب آن داشته باشد، مأموران عذاب نیز طبعاً باید خشن باشند، چراکه جهنم کانون