فالوَیلُ لِمَن استَحَبَّ العَمى عَلَى الهُدى؛ خداوند بزرگ جن و انس را براى این آفریده که او را عبادت و اطاعت کنند، براى این نیافریده که نافرمانى اش نمایند، و این همان است که مى فرماید: (وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ اِلاَّ لِیَعْبُدُونِ)، و چون آن ها را براى اطاعت آفریده راه را براى رسیدن به این هدف براى آنان آسان و هموار ساخته، پس واى به حال کسانى که چشم برهم گذارند و نابینایى را بر هدایت ترجیح دهند».(1)
این حدیث اشاره پرمعنایى است به این حقیقت که چون خداوند انسان ها را براى هدف تکاملى آفریده، وسایل آن را از نظر تکوین و تشریع فراهم ساخته و در اختیار او گذاشته است.
در حدیث دیگرى از امام صادق (علیه السلام) مى خوانیم: امام حسین (علیه السلام) دربرابر اصحابش آمد وچنین فرمود: «اِنَّ اللّهَ عَزَّ وَجَلَّ ما خَلَقَ العِبادَ اِلّا لِیَعرِفُوهُ، فَاِذا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ، فَاِذا عَبَدُوهُ اِستَغنُوا بِعِبادَتِهِ عَن عِبادَةِ مَن سِواهُ؛ خداوند بزرگ بندگان را نیافریده مگر به خاطر این که او را بشناسند، هنگامى که او را بشناسند عبادتش مى کنند و هنگامى که بندگى او کنند از بندگى غیر او بى نیاز مى شوند».(2)
سؤال دیگرى که در اینجا مطرح مى شود این است که اگر خداوند بندگان را براى عبودیت آفریده است پس چرا گروهى راه کفر را پیش مى گیرند؟ آیا ممکن است اراده خداوند از هدفش تخلف پذیرد؟
کسانى که این ایراد را مطرح مى کنند درحقیقت اراده تکوینى و تشریعى را با هم اشتباه گرفته اند، زیرا هدف، عبادت اجبارى نیست، بلکه عبادت و بندگى همراه با اراده و اختیار است و در چنین زمینه اى هدف به صورت آماده کردن زمینه ها تجلى مى کند و براى مثال هنگامى که گفته مى شود: من این مسجد را
تعلیم و تربیت در تفسیر نمونه ج1
بخش دوم: تربیت و سازندگى/ انسان در قرآن