صفحه ١٧٤

نمازها مصداق هایى از این ذکر مستمر الهى، و تسبیح و سجده در پیشگاه مقدس اوست.
تعبیر به «لیلا طویلا» اشاره به این است که مقدار زیادى از شب را تسبیح خدا گو. در حدیثى از امام على بن موسى الرضا (علیه السلام) در تفسیر آن آمده که در پاسخ این سؤال که منظور از این تسبیح چیست، فرمود: منظور، نماز شب است.(1)
ولى بعید نیست که این تفسیر نیز از قبیل بیان مصداق روشن باشد، چراکه نماز شب در تقویت روح ایمان، و تهذیب نفوس، و زنده نگهداشتن اراده انسان در طریق اطاعت خدا، تأثیر فوق العاده اى دارد.
در این جا باید به این نکته توجه داشت که دستورهاى پنج گانه آیات فوق گرچه به صورت برنامه اى براى پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) ذکر شده، ولى درحقیقت سرمشقى است براى همه کسانى که در مسیر رهبرى معنوى و انسانى جامعه بشرى گام برمى دارند.
آن ها باید بدانند که بعد از اطمینان و ایمان کامل به هدف و رسالتى که دارند لازم است صبر و استقامت پیشه کنند و از انبوه مشکلات راه، وحشت نداشته باشند، چراکه هدایت یک جمعیت، به خصوص زمانى که درمقابل انسان، افراد ناآگاه و دشمنان لجوج وجود داشته باشند، همیشه با مشکلات عظیم همراه بوده و هست و اگر صبر و استقامت رهبران نباشد هیچ رسالتى به ثمر نمى رسد.
در مرحله بعد باید دربرابر وسوسه هاى شیاطینى که مصداق آثم و کفورند و با انواع حیل و تزویر سعى در منحرف ساختن رهبران و پیشوایان مى کنند تا رسالت آن ها عقیم ماند، با کمال قدرت مقاومت کنند، نه فریب تطمیع را بخورند و نه واهمه اى از تهدید به خود راه دهند. و در تمام مراحل براى کسب قدرت روحى، و نیروى اراده، عزم راسخ، و تصمیم آهنین، هر صبح و شام به یاد خدا