معارف بوک

البته این حدیث ناظر به مقامى است که افشا کردن عقیده موجب اتلاف نیروها و از بین رفتن نقشه ها و هدف ها شود.
سپس براى تکمیل این سخن مى افزاید: «با روشى که بهتر است، بدى ها را پاسخ گوى و دفع کن»؛ (ادْفَعْ بِالَّتِى هِیَ أَحْسَنُ). به وسیله حق باطل را دفع کن، با حلم و مدارا جهل و خشونت را، و با عفو و گذشت به مقابله با خشونت ها برخیز. هرگز بدى را با بدى، و زشتى را با زشتى پاسخ مگو، که این روش انتقام جویان است و موجب لجاجت و سرسختى منحرفان مى شود».
در پایان آیه به فلسفه عمیق این برنامه در یک جمله کوتاه اشاره کرده، مى فرماید: نتیجه این کار آن خواهد شد که دشمنان سرسخت، همچون دوستان گرم و صمیمى مى شوند. (فَاِذَا الَّذِى بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِىٌّ حَمِیمٌ).
آنچه قرآن در این آیه بیان کرده و در آیه 96 سوره مؤمنون نیز به شکل دیگرى آمده (ادْفَعْ بِالَّتِى هِیَ أَحْسَنُ السَّیِّئَةَ) از مهم ترین و ظریف ترین و پربارترین روش هاى تبلیغ، به ویژه دربرابر دشمنان نادان و لجوج است و آخرین تحقیقات روان شناسان نیز به آن منتهى شده است.
زیرا هرکس بدى کند انتظار مقابله به مثل را دارد، به ویژه افراد بد چون خودشان از این قماش اند و گاه یک بدى را با چند بدى پاسخ مى گویند، هنگامى که ببینند طرف مقابل نه تنها بدى را با بدى پاسخ نمى دهد، بلکه با خوبى و نیکى پاسخ مى دهد، طوفانى در وجودشان برپا مى شود و وجدانشان تحت فشار شدیدى قرار مى گیرد و بیدار مى گردد، انقلابى در درون جانشان صورت مى گیرد، شرمنده مى شوند، احساس حقارت مى کنند و براى طرف مقابل عظمت قائل مى شوند.
این جاست که کینه ها و عداوت ها با طوفانى از درون جان برخاسته و جاى آن را محبت و صمیمیت مى گیرد. بدیهى است که این یک قانون غالبى است نه