معارف بوک

در این آیه به یکى دیگر از نتایج طبیعى شکست جنگ احد اشاره شده است و آن اینکه این گونه شکست ها نقاط ضعف و عیوب جمعیت ها را آشکار مى سازد و فرصت مناسبى است براى شستشو از این عیوب. قرآن مى گوید: خدا مى خواست در این میدان جنگ، افراد باایمان را خالص گرداند و نقاط ضعف شان را به آن ها نشان دهد. آن ها باید براى پیروزى هاى آینده در چنین بوته آزمایشى قرار گیرند و همان طور که على (علیه السلام) مى فرماید: «فِی تَقَلُّبِ الاْحْوالِ عِلْمُ جَواهِرِ الرِّجالِ؛ دگرگونى هاى روزگار و حوادث سخت زندگى، حقیقت اشخاص را روشن مى سازد»، به عیار شخصیت خود واقف شوند.
این جاست که گاهى پاره اى از شکست ها آن چنان سازنده است که اثر آن به مراتب در سرنوشت جوامع انسانى از پیروزى هاى خواب کننده ظاهرى بیشتر است.
جالب اینکه نویسنده تفسیر المنار از استادش «محمّد عبده» مفتى بزرگ مصر، نقل مى کند که پیامبر (صلی الله علیه و آله) را در خواب دید که به او فرمود: «اگر مرا میان پیروزى و شکست در میدان احد مخیر ساخته بودند من درخصوص آن میدان، شکست را ترجیح مى دادم» زیرا این شکست عامل سازنده اى در تاریخ اسلام شد.
(وَیَمْحَقَ الْکَافِرِینَ). این جمله درحقیقت نتیجه اى است براى جمله قبل، زیرا هنگامى که مؤمنان در کوره حوادث پاک شدند آمادگى کافى براى از بین بردن تدریجى شرک و کفر و پاک ساختن جامعه خود از این آلودگى ها پیدا مى کنند، یعنى نخست باید پاک شد و سپس پاک کرد. درحقیقت همان طور که ماه با آن جلوه گرى و فریبندگى مخصوص خود به تدریج کم نور مى شود و در محاق فرو مى رود، شکوه و عظمت کفر و شرک و حامیان آن ها نیز با تصفیه و پاک شدن مسلمانان، به زوال و نیستى مى گراید.