سه: در بحث ها باید درمقابل هرکس و هر گروه نهایت انصاف را رعایت کرد تا طرف حس کند گوینده به راستى درصدد روشن کردن واقعیات است، براى نمونه هنگامى که قرآن سخن از زیان هاى شراب و قمار مى گوید منافع جزیى مادى و اقتصادى آن را که براى گروهى حاصل مى شود نادیده نمى گیرد؛ مى فرماید: (قُلْ فِیهِمَا اِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَاِثْمُهُمَآ أَکْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا)؛ «بگو: در آن دو گناه و زیان بزرگى است؛ و منافعى (از نظر مادى) براى مردم دربر دارد؛ ولى گناه آن ها از نفعشان بیشتر است».(1)
این طرز سخن به یقین در شنونده تأثیر عمیق ترى مى گذارد.
چهار: دربرابر بدى ها و کینه توزى ها نباید مقابله به مثل کرد، بلکه باید راه محبت و رأفت و گذشت را پیش گرفت که این «مقابله به ضد» در این گونه موارد تأثیر فوق العاده اى در نرم کردن قلب دشمنان لجوج دارد، چنان که قرآن مجید مى گوید: (ادْفَعْ بِالَّتِى هِىَ أَحْسَنُ فَاِذَا الَّذِى بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِىٌّ حَمِیمٌ)؛ «بدى را با نیکى دفع کن، ناگاه (خواهى دید) همان کس که میان تو و او دشمنى است؛ گویى دوستى، گرم و صمیمى است».(2)
خلاصه هرگاه گفتگوهاى پیامبران را با دشمنان جبار و سرسخت، که در قرآن منعکس است و گفتگوهاى پیامبر (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) را در برخورد با دشمنان هنگام بحث هاى عقیدتى به دقت بررسى کنیم، درس هاى آموزنده اى در این زمینه مى یابیم که بیانگر دقیق ترین مسائل روانى است که راه نفوذ در دیگران را صاف و هموار مى سازد. مرحوم علامه مجلسى حدیث مفصلى از پیغمبر گرامى اسلام (صلی الله علیه و آله) در این زمینه نقل مى کند که ضمن آن، مناظره طولانى پیامبر (صلی الله علیه و آله) با پنج گروه یهود و نصارا و دهریین و ثنویین (دوگانه پرستان) و مشرکان عرب
تعلیم و تربیت در تفسیر نمونه ج1
بخش اول: تعلیم/ چگونگى تعلیم وتبلیغ دین