صفحه ٧١

بايد درصدد علاج اين آفت برآييم.(54) چه در ارتباط با توبه و چه کارهاي ديگر نظير درس خواندن، با اينکه ما به اهميت اين امور واقفيم، اما گاهي انجام آنها را به تأخير مي اندازيم و وسوسه هاي شيطاني باعث مي گردد که ما از فرصت عمر استفاده بهينه نبريم و به خصوص در امر توبه کوتاهي داشته باشيم. تا جوانيم، به اين بهانه که بايد از لذت هاي دوران جواني استفاده برد، به گناه دست مي يازيم و به خود وعده مي دهيم که در دوران پيري توبه خواهيم کرد. گاهي بر اثر غرق گشتن در منجلاب گناه و لذت هاي دنيوي، حال و نشاط براي توبه از ما گرفته مي شود و حتي سخن از توبه و دست کشيدن از لذت ها و شهوات خوشايند انسان نيست. در اين صورت بايد ديد چه چيز مانع توبه و غفلت از آن شده است. مي توان مجموعه عوامل رهزن طريق درستکاري و خودسازي و به تعبير ديگر موانع توبه را در دو عامل کلي گنجاند:
1. هواي نفس که مانع تعالي و پيشرفت و مانع صعود به قله هاي بزرگ معنويت است، چنان که رسول خدا(صلى الله عليه وآله)فرمودند: اَعْدَي عَدُوّکَ نَفْسُکَ الَّتي بَيْنَ جَنْبَيْکَ؛(55) «سرسخت ترين دشمنان تو نفس توست که در درون خودت است».
کساني که در غرقاب گناه غوطه ورند و به مکافات رفتار زشت خود و حساب و

 

 

 

54. مرحوم فيض کاشاني درباره علاج تسويف مي گويد: علاج تسويف انديشه در اين است که بيشترين ناله اهل جهنم ناشي از تسويف و به تأخير افکندن توبه در دنياست، چون تسويف کننده و کسي که کارش را به آينده حواله مي دهد، به آينده اي اميد بسته که ممکن است آن را درک نکند و اگر او باقي بماند و فردا را درک کند، چنان که امروز عزمي بر ترک گناه نداشت، فردا نيز چنين عزمي نخواهد داشت. آيا عجز و ناتواني او بر ترک گناه به جهت تسلط شهوت بر او نيست که اين شهوت فردا نيز او را رها نمي کند، بلکه با تکرار و عادت به گناه قوي تر و راسخ تر مي گردد؟ [و در نتيجه مبارزه با آن دشوارتر مي  شود]... مثل تسويف کننده مثل کسي است که ناچار است درختي را از زمين بر کند، اما چون آن  را آن سان قوي مي يابد که تنها با زحمت فراوان از زمين خارج مي گردد، پيش خود مي گويد سالي ديگر اين درخت را از زمين خارج خواهم ساخت؛ در حالي که نيک مي داند که درخت هرچند باقي بماند راسخ تر و تنومند تر مي گردد و او هرچند بر عمرش افزوده گردد، ضعيف تر و ناتوان تر مي شود. پس حماقتي در دنيا بزرگ تر و افزون تر از حماقت او نيست (فيض کاشاني، همان، ص101).
55. محمدباقر مجلسي، بحار الانوار، ج70، باب45، ص64، ح1.