معارف بوک

گفتار يازدهم: (نبرد دشوار و پيوسته انسان با شيطان) 
 بازکاوي ماهيت شيطان و ابليس
محور فراز دوم از مناجات شکايت کنندگان، شکايت از شيطان است و ما قبل از بررسي سخنان امام سجاد(عليه السلام) در اين فراز، مروري خواهيم داشت بر ماهيت و رفتار شيطان. «شيطان» مفهوم وصفي دارد و بر هر عامل شري اطلاق مي گردد و به صورت عام، هر موجودي که مبدأ شرارت است، شيطان به حساب مي آيد. بر اين اساس، لفظ شيطان هم بر شيطان مشخص (ابليس) اطلاق مي گردد و هم بر غير او. در قرآن شواهد فراواني بر اطلاق لفظ شيطان بر غير ابليس وجود دارد؛ از جمله در برخي از آيات، شيطان بر انسان هايي اطلاق مي گردد که به دشمني با پيامبران الاهي مي پردازند:
وَکذَلِک جَعَلْنَا لِکلِّ نِبِيٍّ عَدُوًّا شَيَاطِينَ الإِنسِ وَالْجِنِّ يُوحِي بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ زُخْرُفَ الْقَوْلِ غُرُورًا وَلَوْ شَاء رَبُّک مَا فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَمَا يَفْتَرُونَ؛(135) «و همچنين هر پيامبري را [مانند تو] دشمني از شيطان هاي آدمي و پري قرار داديم که برخي شان به برخي ديگر