صفحه ٤٩٧

فراوان داشته باشد و جا دارد که انسان عمر خود را صرف رسيدن به اين هدف متعالي کند. اما خداوند به قدري رئوف، مهربان و بنده نواز است و ارتباط و توجه بندگان به خويش را دوست دارد و در پي آن است که به هر بهانه اي چتر رحمت خود را بر سر بندگان خود بگستراند که به محض توجه بنده به او و با کمترين زحمتي که بنده براي ارتباط با خدا متحمل مي گردد، توجه و عنايت خود را معطوف به آن بنده مي سازد و او را در کمند احسان، انعام و فضل بي کران خود قرار مي دهد. بالاتر از آن، بندگان غافلي را که جاذبه هاي دنيا، هواهاي نفساني، جاه طلبي ها و وسوسه هاي شيطاني آنان را از ياد خدا غافل ساخته است، نيز از رحمت و رأفت او محروم نمي سازد.

 اسباب و عوامل توجه به خداوند
خداوند دو دسته عوامل و وسايل را براي توجه دادن غافلان به مظاهر جمال و جلال خود فراهم ساخته است: دسته اول، عوامل و اسباب تشريعي هستند که نزول کتاب هاي آسماني و از جمله قرآن و ارسال پيامبران در شمار اين عوامل جاي مي گيرند.
دسته دوم عوامل و اسباب تکويني هستند که اين طيف از عوامل از چنان تنوع و گستردگي برخوردارند که شايد نتوان همه آنها را شناخت و شمرد. البته به مدد راهنمايي هاي قرآن کريم و کلمات اهل بيت(عليهم السلام) مي توان شناخت محدودي از اين عوامل به  دست آورد و به دسته بندي انواع و گونه هايي از تدبيرهاي الهي براي متوجه ساختن بندگان به خويش پرداخت. يکي از آن تدبيرهاي الاهي، رشحات و جلوه هاي لطف و رحمت او است که در درون حيوانات و انسان ها قرار داده و در پرتو آن، عواطف و مودت بين آنها شکل مي گيرد. اگر انسان در دام خودپرستي و غرور نيفتد و توجه افراطي به لذت هاي دنيوي دل او را نميراند و از دلي بيدار و خالي از قساوت و وجداني آگاه برخوردار باشد، وجود آن عواطف و محبت ها او را به مبدأ رحمت و