صفحه ١٢٦

تَرْضى؛ «خدايا، اگر پشيماني از گناه توبه است، به عزتت سوگند که من از پشيمانانم، و اگر طلب آمرزش از خطا مايه محو گناه است، من به درگاهت از آمرزش خواهانم. تو حق عتاب و بازخواست داري تا آن گاه که راضي و خشنود شوي».

 توبه و استغفار يا بازگشت بنده گنهکار به سوي معبود
خدايا، من در برابر تو ذليل و خوارم و تو قادر مطلق هستي و داراي رحمت بي کران مي باشي، آيا براي بهره مند شدن از رحمت و عفو تو راهي جز توبه دارم، و آيا توبه جز پشيماني از کردار زشت و ناپسند است؟ اکنون اي خداوند رئوف و مهربان من پشيمانم.
از اين فراز از مناجات و روايات ديگر استفاده مي شود که حقيقت توبه همان پشيماني از گناه است و اين پشيماني به جهت زشتي گناه نزد خداوند و مخالفت با امر و رضايت الاهي است. همچنين استغفار که به معناي طلب آمرزش گناهان از خداوند است يکي از ارکان اصلي توبه مي باشد. هم توبه و هم استغفار از لوازم حياي عبودي به شمار مي آيند. به اين معنا که شرم و حياي در برابر معبود ايجاب مي کند که انسان پس از ارتکاب گناه به خود آيد و درصدد توبه و استغفار برآيد. نکته ديگر اينکه در آموزه هاي ديني تأکيد شده که انسان بعد از ارتکاب گناه بلافاصله توبه و استغفار کند. چون به مقتضاي تقدم رحمت بي منتهاي الاهي بر غضبش، گناهي که از انسان سر مي زند تا مدتي در پرونده اعمال او ثبت نمي گردد و بعد از آن مدت اگر آن گناه را با توبه و استغفار جبران نکرد، ثبت مي گردد که در اين صورت جبران و تدارک گناهي که در پرونده اعمال انسان ثبت شده دشوار خواهد بود. در برخي از روايات آن مدت محدود هفت ساعت ذکر شده است، چنان که امام صادق(عليه السلام) مي فرمايند:
مَا مِنْ مُؤْمِنٍ يُذْنِبُ ذَنْباً إِلا أَجَّلَهُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ سَبْعَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ، فَإِنْ