گفتار چهارم: (جايگاه و فرايند تحقق توبه(1))
مفهوم توبه
قبل از پرداختن به شرح و تبيين اولين مناجات از مناجات هاي پانزده گانه امام سجاد(عليه السلام) که مناجات التائبين نام گرفته به بحث درباره توبه مي پردازيم:
«توبه» در لغت به معناي رجوع (بازگشتن و برگشتن) است. اما در اصطلاح و در عرف توبه عبارت است از بازگشت و رجوع از گناه به راه صواب و به تعبير ديگر، رجوع از دوري از درگاه خداوند و انجام معصيت به درگاه خداوند و تقرب به او و نتيجه آن ترک گناهان و تصميم بر ترک آنها در آينده است. راغب اصفهاني دراين باره مي گويد: «توب (که عبارت ديگر توبه است) به معناي ترک گناه به زيبا ترين صورت است و آن، رساترين و بليغ ترين وجه از وجوه معذرت خواهي است. زيرا عذر خواستن بر سه نوع است: يا آنکه شخص معتذر (عذرخواه) مي گويد: فلان کار را نکرده ام، يا مي گويد: آن کار را کرده ام، ولي منظورم از اين کار چنين و چنان بوده است (به تعبير بهتر درصدد موجه جلوه دادن کار خويش بر مي آيد) يا اينکه مي گويد: آن کار را کرده ام و بد کرده ام و دگر بار تکرار نخواهم کرد و از آن دست خواهم کشيد. اين قسم همان توبه است».(48)