صفحه ١٨٤

 با توجه به چنین سنتی است که حضرت به فرزندشان مى فرمايند: نفس خود را به سختی ها عادت بده تا از سختى ها نهراسد و دست و پنجه نرم کردن با سختى ها براى تو جزء زندگى به حساب آید و منجر به نظام سازی و تمدن شود، نه وسيله اى براى به دست آوردن زندگى راحت. 
  سپس حضرت فرمودند: «وَ نِعَمَ الْخُلُقُ التَّصَبُّرُ فِى الْحَقّ» چقدر خُلق و روحیه ی ارزشمندی است كه انسان در راه حق برای به دست آوردن شکیبائی تلاش کند. اين نكته ی مهمی است زیرا پذيرفتن حق براى طبع انسان سخت است و ما تنها به اندازه اى كه در حق پايدار بمانيم از شکیبائی در مقابل ناملایمات بهره مند می شویم و تسلیم رفاه نمی گردیم.
  در پیروی از فرمايش امام الموحدین(علیه السلام) مؤمن به جايى مى رسد كه حتى اگر طبعش در سختى باشد روحش در راحتى است، و در آن حال وقتى به خانه ی مؤمنى مى رويد كه از شما به ساده ترین شکل پذيرايى مى كند طبعتان ميدان اعتراض پیدا نمی کند، چون روح شما در ملاقات با برادر و خواهر مؤمنتان، نور ايمان دريافت مى كند و از آن جهت در راحتى به سر مى برد. اين همانند ماه رمضان است که طبع انسان در آن ماه راحت نيست ولى مؤمن در حال و هوايى به سر مى برد كه اجازه ی اظهار نظر به طبعش نمى دهد. گفت:

  رهِ لقمه چو بستى زِ هر حيله برستى     وگر حرص بنالد بگيريم كرى ها

  مصرع دوّم شعر مشخص مى كند كه ما در فرهنگِ پذيرفتنِ سختى، نسبت به سختى هايى كه بر طبع ما وارد می شود بى اعتنايى نشان مى دهيم. با این روحیه اگر در محيط معنوی قرار گرفتيم امّا طبع ما آن حالت را نپسنديد به لطف خدا آن قدر بر طبعمان مسلّط خواهيم بود كه بدون احساس ناراحتى در آن شرايط، پايدار و پا برجا بمانيم. 

  آن گاه که نگرانی ها چون دود بر هوا می رود 
  در ادامه می فرمایند: «وَ اَلْجِئْ نَفْسَكَ فى اُموُرِكَ كُلِّها اِلى اِلهِكَ فَإنَّكَ تُلْجِئُها اِلى كَهْفٍ حَريزٍ وَ مانِعٍ عَزيزٍ». فرزندم! نفس خود را در همه ی امور به پروردگارت واگذار كه با اين كار خود را به پناهگاهى استوار و مدافعى بسيار قدرتمند سپرده اى. آيت اللّه  جوادى آملى«حفظه  الله» مى فرمودند: قبل از رفتن به مكه خدمت آيت اللّه  طباطبايى«رحمة  الله» رسیديم و از ايشان خواستيم نصيحتى به ما بكنند. ايشان گفتند: خدا مى فرمايد: «فَاذكُروُنى اَذْكُرْكُمْ» اگر به ياد من باشى من هم به ياد تو هستم. بعد گفتند: اگر خدا به ياد تو باشد در حقيقت قدرت مطلق و عزيز مطلق به