صفحه ٤٣٠

امروزى از جايگاه نفس ناطقه و تدبير آن غفلت شده است و صرفاً براساس آزمون و خطا كارها را جلو مى برد كه علاوه بر طولانى كردن زمان نتيجه، در بسيارى از موارد نتايج غلط حاصل مى شود. ثانياً اين تمدن با صفت مخصوص به خود شرايط زندگى را طورى شكل داده كه احتمال وجود خطرات براى انسان ها بسيار زياد شده و در نتيجه براى درمان آن خطرات برنامه ريزى نموده است. در نظر بگيريد تصادف با ماشين سوارى كه داراى سرعت 120 كيلومتر در ساعت است با تصادف با اسب و الاغ و گارى چقدر متفاوت است. اين تعداد ماشين سوارى و اين همه سرعت و اين تعداد كارخانه و اين همه خطر براى كارگران، دنياى مدرن را مجبور كرده در راستاى جبران خسارات پديدآمده برنامه ريزى بنمايد و به همان اندازه در اين مسير پيشرفت كرد. اگر در گذشته از يك ميليون نفر احتمال قطع عضو براى يك نفر هم در اثر كار در كارگاه ها و يا در اثر حركت با وسايل نقليه ى آن روز نبود، امروز نوع زندگى مدرن درصد زيادى از افراد را با مشكل قطع عضو روبه رو كرده است و در نتيجه علم پيوند اعضاء جاى خود را باز نموده و اجباراً ما امروز با پيشرفت اين علم روبه روئيم و متأسفانه اين پيشرفت را مقايسه مى كنيم با گذشته و مى گوئيم امروز در علم پزشكى پيشرفت داشته ايم. در حالى كه بايد پرسيد آيا بشر در گذشته نسبت به امروز در راستاى رفع نيازهاى خود- آن هم در بستر طبيعى و بدون بحران- موفق بوده است يا نه؟ عرض بنده اين است كه عنايت داشته باشيد در چه بسترى پزشكى جديد مجبور شد انرژى زيادى مصرف كند تا مثلًا موفق به پيوند اعضاء شود. وقتى با ورود انواع مواد شيميايى در زندگى- از مايع ظرفشوئى بگير تا لباس و غيره- كليه و قلب و ريه به نحو غير قابل تحملى خراب مى شود و حيات انسان ها مورد تهديد قرار مى گيرد شما مجبوريد زمان زيادى از عمر خود را جهت خنثى كردن آثار مواد شيميائى مصرف كنيد و بيمارستان هاى مهيب بسازيد و در مقايسه با گذشته اسم آن را پيشرفت بگذاريد. مسلّم در تمدن اسلامى چون رويكرد اوليه به عالم و آدم غير از رويكردى است كه امروزه مدرنيته دارد، علم پزشكى در بستر تمدن اسلامى شكل ديگرى خواهد داشت، مضافاً اين كه اين همه توسعه ندارد چون اين همه مشكل جهت سلامتى بشر به وجود نمى آورد تا مجبور باشند براى هر چهار نفر يك پزشك به كار گيرند، اين يعنى به ازاى هر چهار نفر يك نفر بايد بيكار شود، بقيه ى پيشرفت هاى دنياى مدرن نيز از همين سنخ است با اين همه بحران.