خطاب به مردم فرمود: «دَخَلْتُ بِلادَکُمْ بِأَشْمَالِی هَذِهِ وَ رَحْلَتی، و رَاحِلَتى، هَا هِىَ فَإنْ أَنَا خَرَجْتُ مِنْ بِلادِکُمْ بِغَیْرِ مَا دَخَلْتُ فَإِنَّنِی مِنَ الْخَائِنینَ؛ من به سرزمین شما وارد شدم با این لباس و این اثاث مختصر و این مرکب؛ و اگر از سرزمین شما با غیر از این خارج شوم (و چیزى از بیت المال مسلمین را با خود ببرم)؛ از خائنانم!».(1)
برخلاف آنچه معمول سیاستمداران امروز است، که به هنگام انتخابات وعده هاى فریبنده اى به مردم مى دهند و براى جلب آرا به هر کار خلافى دست مى زنند، امام (علیه السلام) اهداف واقعى خود را کاملا روشن ساخت و از مسائلى که در ذائقه بسیارى تلخ بود، خبر داد و براى این که کمترین شائبه اغفال در کار نباشد، مردم را از طوفان هاى آینده آگاه ساخت؛ این کارى است که در برنامه هیچ یک از زمامداران دنیاى مادّى در طول تاریخ، سابقه نداشته است.
نکته ها
1. چرا فرمود: دست از من بردارید؟
شارحان نهج البلاغه و دیگر اندیشمندان اسلام درباره این کلام امیرمؤمنان (علیه السلام) سخنان بسیارى گفته اند؛ گروهى آن را دلیل بر عدم وجود نصّ بر مسئله امامت و ولایت پنداشته اند و گروهى در مقابل به دفاع برخاسته اند و جمعى از ـ به اصطلاح ـ روشنفکران عصر ما، آن را دلیل بر اصالت رأى مردم در حکومت گرفته اند و ... .
ولى براى این که در این جا بیراهه نرویم بهتر است قبل از قضاوت درباره متن خطبه، به شرایط زمانى و مکانى و سایر مقدّماتى که فضاى اصلى خطبه را تشکیل مى دهد، توجّه کنیم. ازجمله: