صفحه ٥٣٣

است مأموران قبض روح آن ها هم مختلف باشند و براى قبض روح انسان بسیار والایى، همچون پیامبر (صلی الله علیه و آله) شخص عزرائیل که فرشته بزرگ مرگ است اقدام کند.(1)

2. چگونگى قبض ارواح
همان گونه که ورود روح در بدن، براى ما مبهم است مسئله قبض روح نیز چندان روشن نیست، همین اندازه مى دانیم که به هنگام قبض روح رابطه روح از جسم بریده مى شود اما چگونه و به چه صورت؟ دقیقاً روشن نیست.
آنچه در روایات اسلامى آمده است به نظر مى رسد تشبیهات و اشاراتى باشد وگرنه براى ما زندانیان عالم ماده درک این گونه مسائل که به عالم ماوراى طبیعت مربوط مى شود مشکل است.
آیا فرشته مرگ در جایى قرار گرفته ـ همان گونه که در بعضى از روایات آمده ـ و تمام دنیا براى او مانند کف دست است و هرکس را که فرمان مرگ او صادر شده از میان جمعیّت مى گیرد و قبض روح مى کند، یا این که فرشتگان قبض ارواح در جهان پراکنده اند و به موقع به سراغ شکارهاى خود مى روند؟
در خطبه مورد بحث، درخصوص بچّه هایى که در دوران جنینى قبض روح مى شوند سه احتمال ذکر شده بود: نخست این که فرشته مرگ وارد شکم مادر مى شود، دیگر این که از بیرون، روح جنین را به سوى خود فرامى خواند و سوم این که از آغاز در کنار جنین در شکم مادر ساکن است و این که امام (علیه السلام) هیچ احتمالى را بر دیگرى ترجیح نداده، اشاره به این حقیقت است که درک جزئیات این امور براى ما که در جهان ماده قرار داریم آسان نیست.