صفحه ٢٨٦

از شما بازگرفته شده است؛ ولى آگاه باشید! هر خونى خونخواهى دارد. وهر حقّى صاحب و طالبى. و انتقام گیرنده خون هاى ما مانند کسى است که داور خویش است (که چیزى را فروگذار نخواهد کرد،) و او خداوندى است که از گرفتن و مجازات کسى ناتوان نگردد و هیچ کس از پنجه عدالتش نگریزد. اى بنى امیّه! به خدا سوگند! به زودى این خلافت را در دست دیگران و در خانه دشمنان خود خواهید دید. آگاه باشید! بیناترین چشم ها آن است که شعاعش در دل نیکى ها نفوذ کند، و شنواترین گوش ها آن است که اندرزها را در خود جاى دهد و پذیرا گردد!.

شرح و تفسیر
از شما انتظار نداشتم!

این بخش از خطبه ـ که به نظر مى رسد با بخش اوّل فاصله اى داشته که مرحوم سیّد رضى آن قسمت را نقل نکرده است؛ چون بناى آن بزرگوار، بر گزینش بخش هاى خاصّى از خطبه ها و گلچینى از عبارات مولا (علیه السلام) بوده است ـ به گفته بسیارى از شارحان نهج البلاغه، خطاب به بنى امیّه است و شاهد آن این که در اواخر این بخش، نام بنى امیّه به صراحت آمده است؛ در حالى که جمعى دیگر از شارحان نهج البلاغه معتقدند که مخاطب در قسمت اوّل این بخش، باقى مانده صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله) و تابعین هستند و ذیل آن خطاب به بنى امیّه است و تعبیراتى که در آغاز این بخش است، معناى دوم را تأیید مى کند؛ زیرا تعبیرات نشان مى دهد که امام (علیه السلام) کسانى را مورد سرزنش قرار داده که انحراف از جادّه حقّ درباره آن ها غیر منتظره بوده است و مى دانیم بنى امیّه در طول تاریخ، گروهى ستم پیشه، مخالف اسلام و منحرف بودند.
به هر حال، امام (علیه السلام) در این بخش مى فرماید: «شما (اى افراد ضعیف الایمان)