سپس به اصل مطلب بازمى گردد و مى فرماید: «این کار همچنان ادامه یافت تا محل نجاتشان را به آنان نشان داد و در جایگاه مناسبشان جاى داد، درنتیجه آسیاى (زندگى پربرکت) آن ها به گردش درآمد، و حکومت آن ها قوى و استوار گشت»؛ (حَتَّى أَرَاهُمْ مَنْجَاتَهُمْ وَ بَوَّأَهُمْ مَحَلَّتَهُمْ، فَاسْتَدَارَتْ رَحَاهُمْ(1)، وَ اسْتَقَامَتْ قَنَاتُهُمْ(2)).
نکته ها
1. آیا پیامبرى از عرب برنخاسته بود؟
در آغاز این خطبه اشاره به عدم قیام انبیا از میان مردم عرب شد؛ و این، درواقع اقتباسى است از آیه شریفه (لِتُنْذِرَ قَوْمآ مَا أُنْذِرَ آبَاءُهُمْ)؛ «تا قومى را انذار کنى که پدرانشان (هرگز) انذار نشدند».(3)
ممکن است این سؤال در این جا مطرح شود که قرآن مجید، در جاى دیگر مى فرماید: (وَ إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلاَّ خَلاَفِیهَا نَذِیرٌ)؛ «و هر امتى در گذشته انذارکننده اى داشته است».(4)
به علاوه قاعده لطف ایجاب مى کند که هر امّتى رسول و فرستاده الهى داشته باشد.
در پاسخ مى گوییم: منظور از آیه و خطبه مورد بحث، انذار کنندگان آشکار