بخش اوّل
أَمَّابَعْدُ، فَإِنَّ اللهَ سُبْحَانَهُ بَعَثَ مُحَمَّدآ (صلی الله علیه و آله) وَلَیْسَ أَحَدٌ مِنَ الْعَرَبِ یَقْرَأُ کِتَابآ، وَلا یَدَّعِی نُبُوَّةً وَلا وَحْیآ، فَقَاتَلَ بِمَنْ أَطَاعَهُ مَنْ عَصَاهُ، یَسُوقُهُم إِلَى مَنْجَاتِهِمْ؛ وَ یُبَادِرُ بِهِمُ السَّاعَةَ أَنْ تَنْزِلَ بِهِمْ، یَحْسِرُ الْحَسِیرُ، وَیَقِفُ الْکَسِیرُ،فَیُقِیمُ عَلَیْهِ حَتَّى یُلْحِقَهُ غَایَتَهُ،إِلاَّ هَالِکآ لاخَیْرَ فِیهِ، حَتَّى أَرَاهُمْ مَنْجَاتَهُمْ وَبَوَّأَهُمْ مَحَلَّتَهُمْ، فَاسْتَدَارَتْ رَحَاهُمْ، وَ اسْتَقَامَتْ قَنَاتُهُمْ.
ترجمه
امّا بعد، خداوند سبحان، محمّد (صلی الله علیه و آله) را مبعوث کرد، در حالى که هیچ کس از عرب، کتاب آسمانى نداشت و ادّعاى نبوّت و وحى نمى کرد. او به کمک کسانى که وى را اطاعت کردند، به مبارزه با عصیانگران برخاست، آن ها را به سوى سرمنزل نجات سوق مى داد و پیش از آن که مرگشان فرارسد، آن ها را در مسیر هدایت پیش مى برد. در این میان گروهى ناتوان و خسته بازمى ماندند و گروهى شکسته حال متوقّف مى شدند؛ ولى او در کنار آنان مى ایستاد (و به هدایتشان مى پرداخت) تا آن ها را به مقصد برساند؛ به جز گمراهانى که هیچ امیدى به هدایتشان نبود! و این کار همچنان ادامه یافت، تا محلّ نجاتشان را به آنان نشان داد، و در جایگاه مناسبشان جاى داد. درنتیجه، آسیاى (زندگى پربرکت) آن ها به گردش درآمد، و حکومت آن ها قوى و استوار گشت.
شرح و تفسیر
تحوّلى که براثر بعثت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به وجود آمد
امام (علیه السلام) در آغاز این خطبه ـ بعد از حمد و ثناى الهى که در عبارت بالا ذکر