معارف بوک

شرح و تفسیر
جبّاران بنى امیّه همه چیز را درهم مى کوبند
جمعى از شارحان نهج البلاغه(1) این بخش از خطبه را جدا از بخش هاى سابق دانسته اند و معتقدند که در میان این دو، مطالب دیگرى بوده که مرحوم سیّد رضى طبق روشى که دارد ـ یعنى از هر خطبه قسمت هایى را که برجستگى بیشترى، به خصوص ازنظر فصاحت و بلاغت دارد، برمى گزیند و بقیّه را حذف مى کند ـ قسمت هاى میانى این دو بخش را انداخته است و لذا این دسته از شارحان، این بخش را اشاره به حوادث و فتنه هاى آخرالزّمان مى دانند.
در حالى که بعضى دیگر، مانند ابن میثم بحرانى معتقد به ارتباط میان این بخش و بخش هاى سابق هستند و آن را اشاره به گمراهان بنى امیّه و حکّام ظالم وجائروبى دین آن هامى دانندواین احتمال نزدیک تربه نظر مى رسد. زیرا مرحوم سیّدرضى به هنگام گزینش بخش هاى مختلف یک خطبه،معمولا با کلمه «ومنها» آن ها را از هم جدا مى کند؛ همان گونه که در قسمت هاى نخستین همین خطبه مشاهده مى کنیم که در دو مورد بخش ها را با تعبیر «و منها» جدا کرده است.
به هر حال، مى فرماید: «(گویا مى بینم که) پرچم گمراهى بر جایگاه خود نصب و محکم شده، و طرفداران آن، همه جا پراکنده گشته اند»؛ (رَایَةُ ضَلاَلٍ قَدْ قَامَتْ عَلَى قُطْبِهَا، وَ تَفَرَّقَتْ بِشُعَبِهَا).
با این که خبر از حوادث آینده است تا مردم خود را براى آن آماده کنند و ضایعات و زیان هایش به حدّاقل برسد، ولى با این حال، آن را به صورت فعل ماضى بیان فرموده است؛ اشاره به این که این برنامه حتمآ واقع خواهد شد! همان طور که در تعبیر معروف اُدبا آمده است که مضارع متحقّق الوقوع، به منزله ماضى است.