معارف بوک

شرح و تفسیر
کارآمدترین وسیله ها
امام (علیه السلام) در این بخش از خطبه، از بهترین چیزى که رهروان راه حق و سالکان طریق بندگى خدا مى توانند به آن متوسّل شوند و به قرب پروردگار راه یابند سخن مى گوید و به دَه موضوع مهم اشاره مى فرماید. نخست مى گوید: «برترین وسیله اى که متوسّلان به خدا، به آن توسّل مى جویند عبارت است از: ایمان به خدا و پیامبر او»؛ (إِنَّ أَفْضَلَ مَا تَوَسَّلَ بِهِ الْمُتَوَسِّلُونَ(1) إِلَى آللهِ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى، آلإِیمَانُ بِهِ وَبِرَسُولِهِ).
این تعبیر، گویى اشاره به آیه شریفه (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ).(2) و شرح و تفسیر آن است؛ زیرا خداوند در این آیه، نخست دستور به تقوا مى دهد و سپس دستور به انتخاب وسیله براى تقرب به او. و به این ترتیب، منظور از وسیله، ایمان و جهاد و سایر امورى است که در این خطبه آمده است.
این سخن منافات با تفسیر دیگر آیه که وسیله را شفاعت اولیاى خدا مى شمرد، ندارد؛ زیرا همه این وسایل مى تواند در مفهوم آیه شریفه جمع باشد.
به هر حال نخستین وسیله ایمان ذکر شده، ایمان به خدا و پیامبر؛ زیرا ریشه اصلى تمام حرکت هاى سازنده و مثبت، ایمان است.
جالب این که در کلام امام (علیه السلام) براى هر یک از این واجبات «ده گانه» نکته اى به عنوان تعلیل و فلسفه ذکر شده، جز مسئله ایمان به خدا و پیامبر. به علت این که این مسئله بى نیاز از ذکر دلیل است و به تعبیر دیگر: اساس و پایه تمام خوبى ها ونیکى ها ایمان است و بدون آن، هیچ گونه حرکتى به سوى فرائض الهى وواجبات دینى وجود نخواهد داشت و به قدرى این امر واضح و روشن است که نیازى به ذکر دلیل ندارد.