صفحه ٣٢٠

شرح و تفسیر
صفات و مقامات پیامبر (صلی الله علیه و آله)
امام (علیه السلام) در این بخش از خطبه به ویژگى ها و صفات عالى پیامبر (صلی الله علیه و آله) اشاره مى کند و سپس علوّ مقام و درجات آن حضرت را از خدا مى خواهد و سرانجام براى خودش و همه مؤمنان، جهت قرار گرفتن در زمره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دعا مى کند. مى فرماید: «او تلاش کرد، تا شعله فروزانى براى طالبان (حق) برافروخت و چراغ پرفروغى بر سر راه گمشدگان وادى ضلالت قرار داد!»؛ (حَتَّى أَوْرَى(1) قَبَسآ(2) لِقَابِسٍ، وَ أَنَارَ عَلَمآ لِحَابِسٍ).(3)
با توجّه به این که این بخش از خطبه ـ به گفته مرحوم سیّد رضى ـ روایت دیگرى از یکى از خطبه هاى پیشین (خطبه 72) مى باشد، به خوبى مى توان فهمید که «حَتّى» غایت و انتهایى براى تلاش ها و کوشش هاى پیامبر (صلی الله علیه و آله) است ونیز مى توان دریافت که فاعل در جمله هاى «أَوْرَى» و «أَنَارَ» شخص پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است. به این ترتیب، آن حضرت دو کار مهم انجام داد:
نخست، شعله هاى فروزانى در اختیار طالبان حق قرار داد و دیگر این که، چراغ هاى پرفروغى بر سر راه گمشدگان نصب کرد.
گویا جمله اوّل، اشاره به علما و دانشمندان امّت است، که شعله اى را به سان چراغ در اختیار مى گیرند و به راه مى افتند و گروهى را با خود مى برند و جمله

1- «أورى» از ریشه «ورى» بر وزن «نفى» به معناى مستور ساختن است و هنگامى که به باب افعال مى رود، به معناى آتش افروختن استعمال مى شود؛ گویى آتشى که در دل موادّ آتش زا نهفته شده، از آن بیرون مى آید و در خطبه بالا اشاره به انوار هدایت است، که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در اختیار حق طلبان گذاشت.
2- «قَبس» به معناى بخشى از آتش است که آن را از مجموعه اى جدا مى کنند و «قابس» کسى است که آن بخش از آتش را در اختیار مى گیرد و در این جا اشاره به نور و هدایت است.
3- «حابس» به معناى حبس کننده است و در این جا به معناى انسان سرگردان آمده، زیرا کسى که در بیابان راه را گم مى کند و سرگردان مى شود شتر خود را نگه مى دارد، تا ببیند از کدام راه باید برود.