صفحه ٢١٤

کوفه را مى شکافد! و چه تندبادهایى که بر آن مى گذرد، و به زودى گروه هاى مختلف به جان هم مى افتند؛ آنان که سر پا هستند درو مى شوند و آن ها که از پا افتاده اند، لگدمال مى گردند!.

شرح و تفسیر
فتنه حاکمان شام و سرانجام دردناکشان
امام (علیه السلام) در این بخش ـ که درواقع بخش اصلى خطبه است ـ از حوادث وحشتناکى که در آینده در انتظار مردم عراق خواهد بود، پرده برمى دارد و با دقّت هرچه تمام تر، جزئیّات بعضى از این حوادث دردناک را تشریح مى کند تا شاید مردم آماده شوند و با هوشیارى بتوانند ضایعات آن را به حدّاقل برسانند. مى فرماید:
«گویا مى بینم شخصى بسیار گمراه و گمراه کننده بر مردم شام مسلّط شده، وهمچون حیوانات بر آن ها بانگ مى زند و (آن قدر پیشروى مى کند که) پرچم هاى خویش را در اطراف کوفه نصب مى کند!»؛ (لَکَأَنِّی أَنْظُرُ إِلَى ضِلِّیلٍ(1) قَدْ نَعَقَ(2) بِالشَّامِ، وَ فَحَصَ(3) بِرَایَاتِهِ فِی ضَوَاحِی کُوفَانَ(4)).
سپس در توضیح بیشترى درباره این فاجعه بزرگ مى افزاید: «هنگامى که او

1- «ضلّیل» از ریشه «ضَلال» به معناى گمراهى گرفته شده، و به معناى کسى است که بسیار گمراه است و طبعآ، هم گمراه است و هم گمراه کننده.
2- «نَعق» از ریشه «نعق» بر وزن «نعل» در اصل به معناى صداى کلاغ است؛ سپس به صداهایى که براى حرکت حیوانات و امر و نهى آن ها گفته مى شود، اطلاق شده و تعبیر بالا اشاره به آن است که بنى امیّه گروهى از مردم شام را تحمیق کرده بودند و همچون حیوانات به هرجا مى خواستند، مى بردند.
3- «فحص» از ریشه «فَحْص» در صورتى که با «عن» متعدى شود به معناى بحث و جست وجوست و در این جا به معناى نصب کردن و برافراشتن پرچم براى اتخاذ منزل و سکنى گزیدن است.
4- «کوفان» به معناى کوفه است و در اصل به معناى تپه شن هاى دایره مانند و سرخ رنگ است.