خطبه در یک نگاه
این خطبه به طور کلى ـ همان گونه که اشاره شد ـ درباره نکوهش دنیا سخن مى گوید، دنیایى که انسان در زرق وبرق و لذات نامشروع و کام جویى هاى بى حساب آن غرق مى شود و خدا و خلق و سرنوشت خویش را به دست فراموشى مى سپارد، دنیایى که ارزش ها در آن نادیده گرفته مى شود و حلال وحرام و ظلم و عدالت در آن مفهومى ندارد.
در بخشى از این خطبه سخن از فریبندگى و زرق وبرق دنیاست و همچنین ظاهرى که باطن ندارد.
و در بخش دیگر، سخن از تحوّل و تغییر و دگرگونى هاى دنیاست؛ سخن از نعمتهایى است که جاى خود را به نقمت مى دهد و کامیابى هایى که مبدّل به ناکامى مى شود.
در سومین بخش، از ناپایدارى و فناء دنیا سخن مى گوید و با تعبیرات تکان دهنده اى حقیقت این امر را روشن مى سازد.
در بخش چهارم، دست مردم را مى گیرد و به اعماق تاریخ گذشتگان مى برد، اقوامى که از قدرتمندترین مردم جهان بودند ولى سرانجام دست اجل گریبان آن ها را گرفت و از بالاى تخت قدرت به زیر آورد و بر خاک مذلّت نشاند.
و بالاخره در بخش پایانى، از مرگ و مردگان و آن ها که روزى در میان ما با شور و نشاط زندگى مى کردند و آوازه آن ها همه جا پیچیده بود و اکنون خاک سیاه بالینشان شده و شور و نشاط آنان فرو نشسته و آوازه هایشان خاموش شده است سخن مى گوید. امام (علیه السلام) این بخش ها را چنان دقیق و حساب شده و موثّر بیان مى کند که غافل ترین افراد را از خواب غفلت بیدار مى سازد.
* * *