صفحه ٤٣٨

شرح و تفسیر
رستاخیز انسان ها
با توجّه به بحث هایى که امام (علیه السلام) در قسمت هاى پیشین خطبه، درمورد زندگى پرغوغاى دنیاپرستان و سپس لحظات پایانى عمر انسان با تمام مشکلات طاقت فرسا و حوادث دردناکش کرد، در این بخش از خطبه به بحث از مرحله دیگرى مى پردازد و آن قیامت، رستاخیز و حساب و کتاب است و با این بخش، بحث را درباره سرنوشت انسان، کامل مى سازد و دورنماى گویا و آموزنده اى پیش روى انسان ها مى گذارد؛ به این منظور که تا فرصتى باقى است، بیدار شوند و صراط مستقیم را از جاده هاى انحرافى بشناسند.
مى فرماید: «این وضع (مرگ ومیر آدمى) همچنان ادامه مى یابد، تا عمر جهان پایان گیرد و مقدّرات به انتها برسد و آخرین مخلوقات، به نخستین آن ها ملحق گردد (و همه بمیرند) و فرمان خدا براى بازگشت مخلوقات که اراده کرده است، صادر گردد»؛ (حَتَّى إِذَا بَلَغَ الْکِتَابُ أَجَلَهُ، وَ الْأَمْرُ مَقَادِیرَهُ، وَ أُلْحِقَ آخِرُ الْخَلْقِ بِأَوَّلِهِ، وَ جَاءَ مِنْ أَمْرِ اللهِ مَا یُرِیدُهُ مِنْ تَجْدِیدِ خَلْقِهِ).
آرى! زندگى انسان در این دنیا هدف نهایى نیست، بلکه مقدّمه اى است براى زندگى در جهان دیگر، که جاودانى و مقصد نهایى خلقت است.
«در این هنگام (کرات) آسمان را به حرکت درمى آورد و از هم مى شکافد؛ زمین را به لرزه درآورده، به سختى تکان مى دهد؛ کوهها را از جا کنده و به هر سو پرتاب مى کند، و آن ها از هیبت جلال و خوف سطوتش به یکدیگر کوبیده شده، ومتلاشى مى گردند!»؛ (أَمَادَ(1) السَّمَاءَ وَ فَطَرَهَا، وَ أَرَجَّ(2) الْأَرْضَ

1- «أماد» از ریشه «مید» بر وزن «صید» به معناى تحرّک و اضطراب است؛ بنابراین «أماد» به معناى به حرکت درآوردن، توأم با تکان دادن است.
2- «أرجّ» از ریشه «رجّ» بر وزن «حجّ» گرفته شده که به معناى حرکت دادن شدید است.