معارف بوک

قرآن مجید مى فرماید: «(وَمَا اَرْسَلْنَا فِى قَرْیَةٍ مِّنْ نَبِىٍّ إِلاَّ أَخَذْنَآ اَهْلَهَا بِالْبَأْسَاءِ وَالَضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ یَضَّرَّعُون)؛ و ما در هیچ شهر و آبادى اى پیامبرى نفرستادیم مگر این که اهل آن را به سختى ها و رنج ها گرفتار ساختیم، شاید (به خود آیند، وبه سوى خدا) بازگردند و تضرّع کنند».(1)
این تعبیر نشان مى دهد که این یک قانون عمومى و همیشگى، وهدف آن آمادگى براى پذیرش دعوت انبیا بوده است.
حوادث دردناک در طول تاریخ امّت ها و هنگام بروز غفلت ها ازسوى خداوند پیش مى آمده، تا پرده هاى غفلت را کنار بزند و امت ها بیدار شوند. و گاه این حوادث سخت و دردناک نتیجه گناهان مردم بوده که باز هدف آن را توبه وانابه و بازگشت به سوى خداوند تشکیل مى داده است، آن گونه که در آیه دیگرى از قرآن مى خوانیم: «(ظَهَرَ الفَسَادُ فِى الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِى النَّاسِ لِیُذْیِقَهُمْ بَعْضَ الَّذِى عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجعُونَ)؛ فساد در صحرا و دریا به سبب کارهایى که مردم انجام داده اند آشکار شده است خدا مى خواهد نتیجه بعضى از اعمالشان را به آنان بچشاند شاید (به سوى حق) بازگردند».(2)
به این ترتیب به خوبى روشن مى شود که یکى از شیوه هاى تربیت الهى همین حوادث ناگوار طبیعى یا اجتماعى است. مسئله خشکسالى نیز مى تواند یکى از آن ها باشد، همان گونه که در خطبه مورد بحث به آن اشاره شده است، و امام (علیه السلام) مى فرماید: «نَدْعُوکَ حِینَ قَنَطَ الْأَنَامُ، وَمُنِعَ الْغَمَامُ، وَهَلَکَ السَّوَامُ، أَلاَّ تُوَاخِذَنَا بِأَعْمَالِنَا، وَلا تَأْخُذَنَا بِذُنُوبِنَا؛ در این هنگام که یأس ونومیدى بر مردم چیره گشته و ابرها از باریدن بازداشته شده اند و حیوانات بیابان، رو به هلاکت گذاشته اند تو را مى خوانیم که ما را به اعمالمان مواخذه مکنى و به گناهانمان مگیرى».